Laboratoria etnograficzne w latach 2016-2022:
***
Piotr Cichocki
Tytuł: Głos, brzmienie lasu, hałas. Antropologia dźwięku na pograniczu polsko-białoruskim
Laboratorium w latach: 2022-2024
Strona:
Opis zajęć: w USOS
Badając wschodnią część powiatu białostockiego (okolice Michałowa, Gródka i Jałówki), zajmiemy się sposobami poznawania i współtworzenia świata przez dźwięk (Steven Feld). Katastrofa, która zaszła w 2021 roku na tych terenach zwróciła nasze zainteresowanie również w kierunku głosu (lub odbierania głosu) w jego politycznym, obywatelskim i emocjonalnym aspekcie. Nasze obserwacje, słuchanie i rozmowy z mieszkańcami poświęcimy temu, w jaki sposób lokalna tożsamość, a także ludzka podmiotowość (w tym uchodźczyń i uchodźców) jest wyrażana lub niekiedy kwestionowana poprzez język, pracę, codzienne zachowania. Wszystkimi tymi praktykami zainteresujemy się przez pryzmat dźwięku.
...
<wróć do spisu>
***
Iwa Kołodziejska
Tytuł: Bagno w stolicy. Ludzkie i więcej-niż-ludzkie na Zakolu Wawerskim
Laboratorium w latach: 2022-2024
Strona:
Opis zajęć: w USOS
Laboratorium będzie miejscem, gdzie badając zachodzące na terenie Zakola Wawerskiego relacje, będzie można w praktyce sprawdzić czym jest etnografia wielogatunkowa.
Zakole Wawerskie jest zwartym kompleksem mokradłowym, miejscem unikatowym w dużym europejskim mieście. Z różnorodnych powodów jest ono ważne dla wielu ludzkich i nie-ludzkich aktorów. Wśród których są: właściciele zakolskich gruntów, co najmniej jedna rodzina bobrów, okoliczni ludzcy-mieszkańcy, deweloperzy, turzyce tworzące zakolskie turzycowiska, władze miasta, organizacje pozarządowe, wiele gatunków ptaków i komarów, naukowczynie i naukowcy, artystki zaangażowane w projekt Krytyki Politycznej i wielu, wielu innych. W grudniu 2021 zostały rozpoczęte konsultacje miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla tego terenu, będziemy mieli możliwość obserwowania co one oznaczają dla mieszkańców Zakola (ludzkich i nie-ludzkich) i osób z nim związanych, co będzie z tych planów wynikało w dłuższej perspektywie trwania naszych badań. Jak rozumiana jest obecność, kryjącego ogromne pokłady związanego węgla i metanu, mokradła w środku miasta. W czasie laboratorium przyjrzymy się z etnograficzną wrażliwością temu co dzieje się na Zakolu Wawerskim i wokół niego.
Prowadząc badania będziemy się opierać na koncepcjach tworzonych w ramach antropologii środowiskowej, etnografii więcej-niż-ludzkiej, antropologii zaangażowanej, badań ruchów miejskich. Będziemy korzystać z praktyk wypracowywanych w projekcie zakolskim Krytyki Politycznej https://zakole.pl/pl. Będzie on dla nas zarówno tematem badania jaki i polem współpracy intelektualnej, ułatwi zwracanie się w stronę „badań z” a nie wyłącznie badań „badań nad”.
...
<wróć do spisu>
***
Hubert Wierciński
Tytuł: Etnografia obszarów górskich - Tatry
Laboratorium w latach: 2022-2024
Strona:
Opis zajęć: w USOS
Istnieje bogata literatura, a także tradycja badań etnograficznych na Podhalu. W ramach tych studiów rozpoznano i szczegółowo opisano zarówno historię kultury, jak i folklor regionu. Celem przedmiotu nie jest więc ponowne odkrywanie tego, co już zostało odkryte – uczestnicy zajęć podejmą próbę przełamania tematycznego i metodologicznego paradygmatu badań prowadzonych u podnóża Tatr. Zamiast koncentrować się na lokalnej ludowości, uczestnicy zajęć zmierzą się z szeroko pojętą antropologią krajobrazu. To krajobraz gór będzie motywem przewodnim badań i dociekań teoretycznych, to góry mają stanowić wspólny mianownik studenckich projektów badawczych rozwijanych w ramach laboratorium.
Prace badawcze, stanowiące integralną część przedmiotu, mają więc podążać za wątkami związanymi z górami – studenci będą szukać gór w biografiach i praktykach ludzi (nierzadko niezwiązanych z Podhalem), dla których góry nie są obojętne. Będziemy więc śledzić ludzki ruch w górach, a także wsłuchiwać się w opowieści traktujące o Tatrach. Naszym celem badawczym będzie poznanie i zrozumienie szeroko pojętej interakcji między ludźmi i górami. Przyjrzymy się, jakie działania i praktyki rodzą się dzięki zaangażowaniu w ten specyficzny krajobraz, a także jakie tożsamości i wiedza kształtują się w górskim krajobrazie. Zmierzymy się z pojęciami takimi jak antropocen, presja, utowarowienie krajobrazu, a także zbadamy bardziej intymne relacje ludzi z górami, poszukamy sposobności, które rodzą się w takim krajobrazie i przyjrzymy się, jak te sposobności są przez ludzi zamieniane na konkretne działania. Wreszcie, zadamy pytanie o to, jak przy pomocy metod i teorii antropologicznych można badać krajobraz górski – co antropolog może tam odnaleźć?; jak ma szukać wiedzy w takim krajobrazie? jakie inne elementy i zjawiska zasługują na antropologiczną uwagę?
...
<wróć do spisu>
***
Maria Małanicz-Przybylska
Tytuł: Dziedzictwo na pograniczu - Chochołów
Laboratorium w latach: 2021-2023
Strona: https://etnologia.uw.edu.pl/laboratorium-chocholow
Opis zajęć: w USOS
...
<wróć do spisu>
***
Sławomir Sikora
Tytuł: Świat post-COVID. Praktykowanie codzienności
Laboratorium w latach: 2021-2023
Strona:
Opis zajęć: w USOS
...
<wróć do spisu>
***
Anna Wieczorkiewicz
Tytuł: Ciało i media w hybrydycznej przestrzeni rekreacji
Laboratorium w latach: 2021-2023
Strona:
Opis zajęć: w USOS
Przedmiotem badań laboratoryjnych będą praktyki cielesne o charakterze rekreacyjnym i samorozwojowym, często kojarzone z określonym stylem życia. W czasach współczesnych dostępnych jest ich bezprecedensowo wiele. Różne rodzaje tańca, dyscypliny sportowe, czy też kompleksowe systemy praktyk, które mogą nabierać nachylenia filozoficznego (na przykład joga) praktykowane są w miejscach do specjalnie tego przeznaczonych, ale i w domach. Przestrzeń domowa niekoniecznie jest zamknięta – często otwiera się ku przestrzeniom wirtualnym, skąd czerpać można zarówno ogólne pomysły na wzbogacenie swego życia o nowy rodzaj aktywności, jak i konkretne, metodycznie instrukcje praktykowania.
Ten rodzaj przestrzeni, w której wymiary digitalne i fizyczne są powiązane określa się mianem hybrydycznej. Dostęp do niej i kompetencja w jej użytkowaniu nie równomiernie rozłożone w społeczeństwie – pojawiają się nowe formy wykluczenia i nowe rodzaje marginalizacji.
W sytuacji pandemii Covid-19 wiele rodzajów rekreacji fizycznej, dotychczas związanych z określoną przestrzenią (siłownią, salą taneczną, pomieszczeniem klubowym, a także terenami zielonymi w miastach i poza nimi), realizowanych w formułach kontaktu z innymi osobami, przenosi się do przestrzeni wirtualnej. Jest ona mniej stabilna, ale też bardziej otwarta. Ponadto generuje inny rodzaj relacji międzyludzkich i inaczej pozycjonuje ciało osoby wykonującej daną praktykę. Z drugiej strony, rozwój tego rodzaju przestrzeni sprawia, że dowartościowaniu ulega ruch w przestrzeni fizycznej, zwłaszcza kojarzonej z naturą; przedstawiany bywa jako element tak zwanego dobrego życia.
Powyższe zjawiska stanowią punkt wyjścia do antropologicznego badania różnych rodzajów rekreacji w hybrydyzowanej przestrzeni codzienności.
Jak w przestrzeń rekreacji fizycznej włączane są media? Czy w sytuacji zamknięcia praktyki w domu (ale otwarcia na przestrzeń wirtualną) zmienia się sposób jej doświadczania przez osoby ćwiczące? Jak różne grupy wiekowe odbierają zjawisko mediatyzacji przestrzeni rekreacji? Na czym polega dostosowanie danej formy rekreacji do przeniesienia jej do sieci i co dzieje się z elementami nie poddającymi się tym procedurom? Jak zmieniają się sposoby uprawiania rekreacji fizycznej „w naturze”, „na dworze”? Czy w odczuciu ludzi ją uprawiających zmienia się również ich sens? To tylko niektóre z pytań, które podsuwa antropologom mediatyzowana przestrzeń rekreacji.
...
<wróć do spisu>
***
Renata Hryciuk
Tytuł: Antropologia (nie)równości: praktyki jedzeniowe w Warszawie
Laboratorium w latach: 2020-2022
Strona: https://etnologia.uw.edu.pl/dla-studentow/studia/laboratoria...
Opis zajęć: w USOS
Laboratorium poświęcone jest badaniu nierówności społecznych poprzez soczewkę krytycznej antropologii jedzenia (critical food studies).
Od publikacji w 2013 roku „Kapitału w XXI wieku” Thomasa Piketty’ego problem narastającego rozwarstwienia społeczno-ekonomicznego na stałe zagościł w centrum debaty publicznej w Europie i coraz częściej w Polsce.
Mimo to wiele aspektów doświadczenia nierówności wciąż nie zostało należycie przeanalizowanych przez rodzime badania społeczne. Eksploracje etnograficzne prowadzone w ramach naszego laboratorium mają na celu częściowe wypełnienie tej luki.
Wykorzystanie tradycyjnych narzędzi etnograficznych wzbogaconych o metody zaczerpnięte z dorobku etnografii sensorycznej oraz bazujące na ucieleśnionym doświadczeniu pozwolą nam przyjrzeć się z perspektywy intersekcjonalnej nierównościom w praktykach jedzeniowych na terenie Warszawy.
<wróć do spisu>
***
Joanna Talewicz-Kwiatkowska
Tytuł: Romowie- w stronę inkluzji? Polityka, relacje z większością, tożsamość
Laboratorium w latach: 2020-2022
Strona: https://etnologia.uw.edu.pl/instytut/badania/laboratoria-stu...
Opis zajęć: w USOS
Laboratorium poświęcone będzie skomplikowanej sytuacji romskich imigrantów z Rumunii, zamieszkujących gdańską Osowę. Kilkadziesiąt osób (obecnie około sześćdziesiąt osób), z których większość stanowią kobiety i dzieci, żyją poniżej granicy ubóstwa, w poczuciu zagrożenia, osamotnienia. Ich sytuację dodatkowo komplikuje fakt braku odpowiednich narzędzi także politycznych, wspierających integrację migrantów w Polsce. Zaostrzają się relacje Romów ze społecznością oraz władzami lokalnymi co jest powodem nie tylko mowy nienawiści, ale także aktów agresji wobec Romów, do których doszło w ostatnich kilku latach. Warto również wspomnieć o pozytywnych aspektach, które zostaną uwzględnione podczas badań. W Gdańsku wypracowano model integracji imigrantów, powstała Rada Migrantów oraz świetlica wielokulturowa, w której aktywni byli także Romowie. Ponadto, w roku 2019, laureatką Gdańskiej Nagrody Równości im. Pawła Adamowicza, zostaje rumuńska Romka, wspierająca dzieci w obszarze edukacyjnym.
Zmiana miejsca badań: Z uwagi na sytuację związaną z pandemią Covid-19 oraz trudną sytuację społeczną imigrantów i imigrantek romskiego pochodzenia mieszkających w Gdańsku, laboratorium zostało przeniesione z Gdańska do Wrocławia. Warto w tym miejscu podkreślić, że wspomniana zmiana wiąże się z modyfikacją tematu laboratorium.
Wrocław, obok Gdańska i Poznania jest miastem zamieszkiwanym przez imigrantów i imigrantki romskiego pochodzenia. Co więcej, od 2017 roku wdrażany jest w tym mieście Program na rzecz Romów i Romni rumuńskich- mieszkańców i mieszkanek Wrocławia, którego celem jest wzmocnienie szeroko pojętych procesów integracyjnych Romów ze społeczeństwem większościowym. Ponadto miast to od pokoleń zamieszkują Romowie, którzy są obywatelami i obywatelkami Polski.
Celem badań będzie próba zdiagnozowania sytuacji społeczno-kulturowej Romów polskich lub imigrantów/imigrantekromskich mieszkających we Wrocławiu. Istotne w kontekście badań będą relacje z grupą większościową, działalność lokalnych polityków, dyskurs medialny, a także dobre praktyki, które pozytywnie wpływają na procesy inkluzji Romów.
<wróć do spisu>
***
Magdalena Zowczak
Tytuł: „Wielokulturowość” w miasteczku: pamięć, tradycja religijna, a konstruowanie tożsamości (woj. zachodniopomorskie).
Laboratorium w latach: 2020-2022
Strona: https://etnologia.uw.edu.pl/dla-studentow/studia/laboratoria...
Opis zajęć: w USOS
Miasteczka w woj. zachodniopomorskim, wyludniające się ośrodki gmin miejsko-wiejskich, prezentują się jako „wielokulturowe”. Na tych terenach, zwanych w PRL „Ziemiami Odzyskanymi”, w wyniku Zagłady, wojny i powojennej deportacji niemieckich mieszkańców dokonała się niemal całkowita wymiana ludności. Celem badań jest rozpoznanie, co kryje się dziś za ich „wielokulturowością”, czy posiada ona realne odniesienie w życiu współczesnych mieszkańców i jakie ma dla nich znaczenie.
Spróbujemy opisać, jakie relacje łączą dziś lub dzielą potomków różnych grup osadników i jak konstruują one swoje „domeny symboliczne”. Czy łączy je nowa, wspólna „tradycja wynaleziona” i czy znalazło się w niej miejsce dla dawnych mieszkańców Treptow an der Rega? Które grupy osadników znikły, które uległy asymilacji, a które w kolejnych pokoleniach pielęgnują swoją odmienność, pamięć swoich korzeni? Czy wyznawana religia ma znaczenie dla ich tożsamości? Jak zaadaptowały zastaną tkankę miejską (np. luterańskie kościoły na potrzeby liturgii innych wyznań chrześcijańskich)?
Będziemy śledzić elementy pamięci kulturowej wybierane przez grupy rekonstrukcyjne, symbole pojawiające się na muralach i w graffiti, w rytuałach świętowania Wieczoru Czterech Świec, Sąsiadów czy Małanki. Jakie traumy z przeszłości ujawniają, jakie marzenia? Jak najstarsze pokolenie radzi sobie w sytuacji masowej emigracji dzieci i wnuków? Jakie są przyczyny jego nostalgii za peerelowską przeszłością? Jakie relacje łączą dziś pozbawione zakładów pracy miasteczka z ich wiejskim otoczeniem?
Planowanymi miejscami naszych badań są Trzebiatów oraz Biały Bór z ich najbliższą okolicą. Praktykę etnograficzną łączymy z perspektywą fenomenologiczną, szukamy inspiracji w antropologii pamięci i postpamięci, antropologii religii, dziedzictwa i starości; korzystamy z kategorii performansu oraz elementów metody biograficznej i semiotyki strukturalnej.
<wróć do spisu>
***
Magdalena Lubańska
Tytuł: Pamięć wojny i powojnia na Podkarpaciu - ujęcie postsekularne
Laboratorium w latach: 2019-2021
Strona: https://www.etnologia.uw.edu.pl/postpamiec-ii-wojny...
Opis zajęć: w USOS
Laboratorium poświęcone jest badaniom pamięci i postpamięci o losach zamieszkującej Podkarpacie ludności w czasie drugiej wojny światowej i powojnia jako czasu tzw. „wielkiej trwogi” (M. Zaremba). Odchodzi właśnie ostatnie pokolenie świadków ówczesnych wydarzeń, z których wiele do tej pory nie zostało wyjaśnionych. Kwestią naglącą jest utrwalenie ich wspomnień, a w szczególności tych, które odnoszą się do problemów i zjawisk do tej pory niedostatecznie zgłębionych przez badaczy społecznych. Jednocześnie, w sposób coraz bardziej wyrazisty do głosu dochodzi młode pokolenie, również zainteresowane tamtym okresem historycznym, choć często z innych pobudek. Przeprowadzone przeze mnie badania pilotażowe wskazują, że dialog między tymi pokoleniami wydaje się znikomy. Ci pierwsi często chcą się podzielić swoimi traumatycznymi, przeżyciami z tamtego okresu niejako „ku przestrodze”, tych drugich często motywuje potrzeba gloryfikowaniaprzeszłości i szukania bohaterów i to oni mają obecnie przewagę technologiczną w wytwarzaniu wiedzy o tamtych czasach. Głos odchodzącego pokolenia pozostaje „niedoreprezentowany”. To wstępne spostrzeżeniezweryfikujemy w trakcie prowadzonych w ramach laboratorium badań terenowych. Kwestia różnic międzypokoleniowych pozostanie jednym z głównych czynników, jakie będą nas interesować w terenie.
Ze względu na to, ze Podkarpacie jest regionem o bardzo wysokim odsetku ludzi religijnych interesować nas będą także powiązania między wrażliwością religijną a etyczną oceną pewnych zjawisk. Ma na nią duży wpływimperatyw lojalności wobec konkretnej wspólnoty, niejednokrotnie wchodzący w kolizję z chrześcijańskim dekalogiem. W tym kontekście postawimy m.in. pytanie o to, jaką rolę odgrywa w ocenie tamtego okresu zwykle uproszczony wariant polskiego mesjanizmu. Badane fenomeny będziemy analizować z perspektywy antropologii postsekularnej, która sfery religijności i świeckości rozpatruje dialektycznie jako stale na siebie wpływające i konstytuujące się wzajemnie. Interesować nas będzie, w jakich sytuacjach i dlaczego ludzie interpretują pewne wydarzenia i zjawiska przez ramy religijne, a w jakim przez świeckie. Tu szczególnie interesować nas będzie stosunek do bólu i cierpienia, gdyż jak zauważa TalalAsad w szczególności w odniesieniu do tego fenomenu istnieją duże różnice między świeckim a religijnym jego oglądem (2003).
<wróć do spisu>
***
Mateusz Laszczkowski
Tytuł: Infrastruktury przyszłości. Społeczność lokalna wobec planów budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego w Gminie Baranów
Laboratorium w latach: 2019-2021
Strona: https://www.etnologia.uw.edu.pl/infrastruktury-przyszlosci...
Opis zajęć: w USOS
W ramach laboratorium Infrastruktury Przyszłości przyglądamy się doświadczeniu projektu Centralnego Portu Komunikacyjnego wśród mieszkańców gmin Baranów, Teresin i Wiskitki, około pięćdziesięciu kilometrów na zachód od Warszawy. Chociaż budowa CPK jeszcze nie ruszyła, a plany i projekty pozostają mgliste, ta nieistniejąca mega-infrastruktura już dziś wywiera znaczący wpływ na życie społeczności zamieszkujących tereny objęte inwestycją. Nasze badania wpisują się w nurt antropologii infrastruktury, rozwijający się w ostatnich latach w światowej nauce. Specyfikę naszej pracy wyznacza jednak fakt, że zajmujemy się infrastrukturą, która jeszcze nie istnieje. Jak zmieniają się relacje społeczne i polityczne w oczekiwaniu na mającą nastąpić budowę? Na czym polega egzystencjalne doświadczenie oczekiwania na mega-infrastrukturę i antycypowania jej efektów? W jaki sposób infrastruktura materializuje się lub trwa w zawieszeniu pomiędzy tym, co możliwe, a tym, co namacalne? Odpowiedzi na te i inne pytania poszukujemy rozmawiając z miejscowymi mieszkańcami: między innymi rolnikami, przedsiębiorcami, emerytami, czy lokalnymi politykami.
<wróć do spisu>
***
Anna Horolets
Tytuł: Zieleń miejska: (nie)ludzie, urządzenia, relacje
Laboratorium w latach: 2019-2021
Strona: https://www.etnologia.uw.edu.pl/zielen-miejska-nieludzie ...
Opis zajęć: w USOS
Zieleń: interesować nas będzie natura, jej wpływ na działania ludzi i instytucji, jej ożywione i nieożywione postacie i formy, to, jak jest współkształtowana i wyobrażana przez ludzie i instytucje i powiązana z ich interesami, aspiracjami, działaniami i stylami życia. Jedną z ram teoretycznym laboratorium będzie antropologia środowiska.
Miasto: złożony organizm miejski tworzy świetny teren do badań natury, która jest istotnym aspektem polityki miejskiej, myśli architektonicznej i działań gospodarczych. Jedną z ram teoretycznych laboratorium będą interdyscyplinarne studia miejskie (urban studies). Przydatna będzie także rama antropologii współczesności (por. ang. anthropology at home, czy fr. anthropologie du proche).
(Nie)ludzie: celem laboratorium jest dostrzeżenie roli różnych aktorów społecznych w kształtowaniu i korzystaniu z miejskich terenów zielonych. Idąc za inspiracjami zwrotu post-antropocentrycznego czy antropologii posthumanistycznej, jako aktorów będziemy rozpatrywali nie tylko podmioty ludzkie (jednostki i grupy), ale także podmioty nieludzkie (ptaki, drzewa, rzekę itd.).
Urządzenia: to wieloznaczne pojęcie odsyła do instytucjonalnego i dyskursywnego wymiarów zieleni miejskiej. Będzie nas interesowało to, jak różne instytucje publiczne i prywatne (urząd dzielnicy, ruchy miejskie, firmy ogrodnicze, bary itd.) współkształtują obszary zielone w mieście.
Relacje: w trakcie badań terenowych będziemy dążyli do odtworzenia różnych aspektów relacji, powiązań i konfliktów między różnymi aktorami i instytucjami, zarówno polegających na działaniach i praktykach, jak i na wytwarzaniu obrazów kulturowych w wyniku współdziałania różnych podmiotów. Przydatna tu może być m.in. antropologia polityczna i antropologia ekonomiczna, ale także badania turystyki i czasu wolnego (tourism studies, lesiure studies).
<wróć do spisu>
***
Helena Patzer
Andrzej Perzanowski
Tytuł: Lokalność i podporządkowanie. Społeczności lokalne wobec zewnętrznych oddziaływań instytucjonalnych, ekonomicznych i politycznych
Laboratorium w latach: 2018-2020
Strona:
Opis zajęć: w USOS
opis w przygotowaniu
<wróć do spisu>
***
Hubert Wierciński
Tytuł: Etnograficzne portrety uzdrowisk
Laboratorium w latach: 2018-2020
Strona: przezentacja badań
Opis zajęć: w USOS
Laboratorium etnograficzne prowadzone w Krynicy Zdroju i Muszynie. Cel zajęć to zapoznanie studentów ze specyfiką miast uzdrowiskowych, a także rozwinięcie warsztatu badawczego i aparatu teoretycznego uczestników kursu w zakresie etnologii i antropologii kulturowej. Laboratorium połączone z wyjazdami terenowymi.
<wróć do spisu>
***
Maria Małanicz-Przybylska
Tytuł: Kultura ludowa w mieście
Laboratorium w latach: 2018-2020
Strona:
Opis zajęć: w USOS
Wielu badaczy nauk społecznych, etnografów i muzykologów przekonuje, że „kultura ludowa” umarła już dawno, że zniknęła wraz z swoimi nosicielami – z ludem. Nie ma nawet zgody wśród współczesnych naukowców, czy lud ten rzeczywiście istniał kiedykolwiek, czy był jedynie życzeniową projekcją XIX wiecznej i międzywojennej inteligencji. Niewątpliwie jednak począwszy od XIX wieku ludoznawcy, folkloryści, etnografowie i etnomuzykolodzy przemierzali polskie wsie w poszukiwaniu tego, co chcieli nazwać kulturą ludową. Opisywali zwyczaje, obrzędy, gwarę, ale też muzykę, tańce, instrumenty, tworząc obraz polskiej wsi, który na długo zadomowił się w potocznej świadomości, podtrzymywany później przez PRL-owskie zespoły pieśni i tańca. Tak pojętej ludowości na wsi dziś trudno szukać, chyba, że na scenach domów kultury i gminnych świetlic, choć folkloryści ten rodzaj prezentacji tradycji nazywają folkloryzmem, nie mającym wiele wspólnego z „prawdziwą tradycją”.
Tymczasem w miastach – tych wielkich (jak Warszawa, Poznań czy Kraków), ale też mniejszych (Lublin, Olsztyn, Suwałki) obserwujemy współcześnie coraz większe zainteresowanie muzyczną i artystyczną spuścizną wiejską, próbami rekonstruowania nie scenicznego lecz autentycznego folkloru. Ten nurt poszukiwawczy nazywany bywa w literaturze przedmiotu „in crudo”. Co ciekawe, owych prób odtwarzania muzycznego i tanecznego folkloru podejmują się nie bezpośredni spadkobiercy owej ludowej tradycji, lecz ludzie urodzeni i wychowani w miastach. Uczą się grać, tańczyć i śpiewać najpierw od najstarszych wiejskich muzykantów, później sami kształcą swoich liderów, którzy przekazują umiejętności dalej. Urządzają własne potańcówki, festiwale, koncerty, ale też chcą nieść wiejski kaganek oświaty na wsie, wtórnie zaszczepiając wartości tradycyjne wśród lokalnej młodzieży. Choć członkowie owych grup rekonstrukcyjnych kładą nacisk na przekaz bezpośredni, osobiste zaangażowanie, która mają być gwarantem tradycyjnej transmisji określonych treści, korzystają też z nowoczesnych środków przekazu – publikują instruktarze taneczne w internecie, tworzą własne portale, filmy, jednym słowem dbają o to, by ich przekaz dotarł to jak największej grupy odbiorców.
A drugiej zaś strony muzyka wiejska wciąż stanowi ważną inspirację dla twórczości profesjonalnej, przede wszystkim tej związanej ze sceną folkową, która w ostatnich latach bujnie się rozwija. Angażują się w nią z jednej strony wykształceni muzycy z miast, tworząc formacje w różny sposób i w różnym stopniu korzystające z wiejskich tradycji. Z drugiej zaś strony wiejscy muzykanci coraz częściej są zapraszani do współtworzenia projektów łączących różne języki muzyczne, zaczynają funkcjonować w miejskim środowisku muzycznym, stają się ekspertami zapraszanymi na największe festiwale, wykłady, i konferencje dotyczące muzyki „tradycyjnej”.
W ramach laboratorium „Kultura ludowa w mieście” zajmiemy się właśnie tym miejscem styku, przenikania się tego, co miejskie i tego, co wiejskie. Część naszych badań przeprowadzimy w Warszawie, angażując się czynnie w różnego rodzaju inicjatywy promujące muzykę „in crudo”: a zatem będziemy uczestniczyć w potańcówkach, lekcjach tańców ludowych, będziemy obserwować działania takich organizacji jak Ambasada Muzyki Tradycyjnej, czy Domy Tańca. Nawiążemy również współpracę z Radiowym Centrum Kultury Ludowej, które jest dziś ważną przestrzenią dla promowania muzyki wiejskiej. Będziemy brać udział w organizowanych przez radio koncertach i festiwalach, ale też w innych tego typu wydarzeniach (w Warszawie i okolicy). Ponadto w wakacje po II roku udamy się wspólnie na letni „tabor”, a więc będziemy uczestniczyć w letniej szkole muzyki tradycyjnej.
<wróć do spisu>
***
Karolina Bielenin-Lenczowska
Helena Patzer
Tytuł: Oswajanie przestrzeni przez migrantów i uchodźców. Antropologia mobilności okolic Warszawy
Laboratorium w latach: 2017-2019
Strona: https://etnologia.uw.edu.pl/laboratorium...
Opis zajęć: w USOS
Celem naszego laboratorium będą obszary codziennej aktywności migrantów w przestrzeni Warszawy i okolic.
Mimo że Polska nadal jest bardziej krajem emigracyjnym niż imigracyjnym, mamy do czynienia z obecnością w wielu różnych miejscach i w wielu różnych sektorach rozmaitych grup etnicznych i narodowych. W Warszawie i okolicach także - co jest fenomenem stolicy w ogóle - z imigracją wewnętrzną, z wszystkich regionów Polski. Środowisko migranckie w Warszawie i pobliskich miejscowościach jest silnie zróżnicowane pod względem statusu społecznego i ekonomicznego, a także pod względem płci i wieku, co odzwierciedlone jest nie tylko w sektorach, w których pracują migranci, ale stereotypach, dotyczących rozmaitych grup migrantów.
Badania terenowe prowadzić będziemy w Warszawie i podwarszawskich miejscowościach, takich jak Raszyn czy Góra Kalwaria. Interesować będą nas miejsca, gdzie migranci, uchodźcy, ekspaci i inne osoby mobilne mieszkają, pracują, spędzają czas wolny itp., a także jak funkcjonują w przestrzeni prywatnej i publicznej oraz jak te przestrzenie oswajają.
Jest to temat niezwykle istotny dziś - z jednej strony przemieszczanie się jest bardzo intnsywne i powszechne, z drugiej strony, na co dzień obserwujemy praktyki i zachowania ksenofobiczne, akty dyskryminacji i przemocy wobec “Innych”. Ważne jest zrozumienie mechanizmów tym rządzących, szczególnie w dobie tzw. Kryzysu migracyjnego i obecnych w Polsce nastrojów antyimigranckich.
<wróć do spisu>
***
Piotr Cichocki
Ruxandra Ana
Tytuł: Muzyka, soundscape, turystyka. Antropologia dźwięku na pograniczu polsko-białoruskim w powiecie hajnowskim
Laboratorium w latach: 2017-2019
Strona: laboratorium-muzyka...
Opis zajęć: w USOS
Terenem badań będzie zróżnicowany etnicznie, religijnie i ekologicznie region powiatu hajnowskiego.
Zajmiemy się antropologią dźwięku czyli szybko rozwijającą się poddziedziną nauk społecznych zajmującą się badaniem sposobów poznawania i współtworzenia świata przez dźwięk (Steven Feld). W ramach laboratorium przebadamy lokalne konteksty tworzenia i słuchania muzyki: zespoły ludowe, muzykę cerkiewną, śpiewaków, festiwale i imprezy muzyczne, kolekcje nagrań disco-polo czy lokalne instrumenty muzyczne. Zajmiemy się też ekologią dźwięku, czyli tym jak odgłosy puszczy, miejsc pracy czy obiektów codziennego użytku są przez miejscowych i turystów odbierane i definiowane. Przeanalizujemy to, w jaki sposób elementy lokalnego folkloru i ekologicznego środowiska dźwiękowego są zmieniane w turystyczny produkt.
Posłużymy się klasycznymi metodami etnograficznymi opartymi na wywiadach i obserwacji uczestniczącej, poszerzonymi o naukę analitycznej pracy nad dźwiękiem (m.in. nagrywanie i montaż).
<wróć do spisu>
***
Iwona Kaliszewska
Iwa Kołodziejska
Tytuł: Ekonomia przysług na Zakarpaciu
Laboratorium w latach: 2017-2019
Strona:
Opis zajęć: w USOS
Pomoc lekarska w zamian za miód i jajka, matura za załatwienie pracy, pomoc w organizacji wyjazdu za granicę w zamian za nielegalnie pozyskane drewno, czy „mogorych” (ugoszczenie alkoholem) za skoszenie łąki. Prowadzenie firmy, handel przygraniczny, praca w szkole, korzystanie z usług przedstawiciela oficjalnej lub nieoficjalnej medycyny – wszystkie te codzienne praktyki wymagają uwikłania w sieci wymiany dóbr, kontaktów i przysług.
Sieci wymiany nieformalnej to ważny element życia społecznego w wielu miejscach na świecie. Celem naszego laboratorium jest przyjrzenie się ekonomii przysług na wielokulturowym Zakarpaciu, zwanym najbardziej „zeuropeizowanym” zakątkiem Ukrainy.
Jak ekonomia przysług realizowana jest w życiu codziennym mieszkańców Zakarpacia? Jak mówi się o kupowaniu dyplomów, orzeczeń o niepełnosprawności, lub gratyfikacjach finansowych dla lekarza? Co jest sprzedawane za pieniądze a co może być wymieniane tylko za przysługi? Jak odwdzięczyć się za poradę znachorki a jak za pomoc udzieloną w publicznym szpitalu? Ile i komu trzeba zapłacić za pozyskiwanie roślin z „Zielonej Księgi”? Jakie praktyki określane są mianem korupcji na Zakarpaciu? Czy praktyki powszechnie zwane korupcją mogą służyć upodmiotowieniu pewnych grup? Jaka jest dynamika między powszechnym na całej Ukrainie przyzwoleniem na uczestnictwo w ekonomii nieformalnej a dyskursami antykorupcyjnymi płynącymi zza zachodniej granicy i retoryką obecnych władz?
Podczas rozważań teoretycznych poruszać się będziemy w obrębie teorii z zakresu antropologii politycznej, ekonomicznej oraz antropologii medycznej i ekologicznej.
Badania terenowe na temat korupcji prowadzone: w ramach grantu NCN
<wróć do spisu>
***
Anna Wieczorkiewicz
Ruxandra Ana
Karol Górski
Oskar Lubiński
Tytuł: Praktyki ciała jako obszar komunikacji międzykulturowej
Laboratorium w latach: 2017-2019
Strona: https://etnologia.uw.edu.pl/laboratorium...
Opis zajęć: w USOS
Czego oczekujemy zapisując się na zajęcia nauki flamenco lub tajskiego boksu albo szukając na kanałach youtube instruktaży jogi? Jakie mamy nadzieje oddając się w ręce tybetańskiego lekarza? Co leży u podłoża decyzji, by udać się do salonu tatuażu i piercingu? Dlaczego chcemy włączać w nasze biografie tego rodzaju praktyki cielesne – zrodzone poza kręgiem naszej kultury i niosące w sobie rys egzotyki?
Te pytania to punkt wyjścia do pogłębionej refleksji nad sposobami, w jakie człowiek (istota zmysłowo-cielesna) rozpoznaje siebie i organizuje swoją egzystencje w ulegającym ciągłym fluktuacjom środowisku społeczno-kulturowym.
<wróć do spisu>
***
Agnieszka Halemba
Tytuł: Życie na granicy - transnarodowe praktyki mieszkańców niemiecko-polskiego pogranicza
Laboratorium w latach: 2016-2018
Strona: http://etnologia.uw.edu.pl/zycie-na-granicy-gartz-gryfino
Opis zajęć: w USOS
W ostatnich latach na terenach przy polsko-niemieckiej granicy nastąpiły znaczące transformacje. Szczególnie dużą aktywnością wykazują się polscy obywatele przekraczający granicę wielokrotnie w ciągu jednego dnia, mieszkający po jednej stronie granicy, a pracujący po drugiej, prowadzący działalność gospodarczą po obu jej stronach, posyłający dzieci do szkół w jednym z krajów, podczas gdy rodzina mieszka po drugiej stronie granicy. W zależności od charakteru działań, a szczególnie zawodu wykonanego przez takie osoby, ich relacje z niemieckimi partnerami mają bardzo różnorodny charakter. W ostatnich latach coraz więcej obywateli niemieckich włącza się też w te transgraniczne działania. Podczas prac badawczych będziemy śledzić transgraniczne praktyki Niemców i Polaków mieszkających i/lub pracujących w bezpośrednim sąsiedztwie granicy i analizować charakter tego, ulegającego szybkim transformacjom regionu. Celem teoretycznym jest wypracowanie nowych pojęć analitycznych umożliwiających zrozumienie takich praktyk. Podstawową metodą badań w antropologii społecznej jest tzw. obserwacja uczestnicząca. W swoim dydaktycznym aspekcie ten projekt ma na celu praktyczne nauczenie młodych adeptów antropologii posługiwania się tą metodą. W Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej od ponad 40 lat oferowany jest obowiązkowy kurs Laboratorium Etnograficzne, podczas którego studenci, w systematyczny sposób zapoznają się z antropologiczną metodologią. Kurs obejmuje wszystkie etapy prowadzenia badań: od postawienia konkretnych pytań badawczych, po przygotowanie wstępnych narzędzi badawczych (kwestionariusze, wywołujące materiały wizualne), przeprowadzenie badań terenowych z zastosowaniem odpowiednich technik gromadzenia i archiwizację materiału (dzienniki badawcze, notatki obserwacyjne, wywiady, dokumentacja fotograficzna), kwerendę biblioteczną i przygotowanie spisu literatury, analizę materiałów, przygotowanie raportu i tekstu do publikacji. W 2015 roku Agnieszka Halemba we współpracy z Łukaszem Smyrskim (IEiAK UW) przygotowała artykuł opisującym zarówno historię jak i główne zasady prowadzenia grupy laboratoryjnej . Ten tekst został następnie wysłany do Hamburga, gdzie spotkał się z dużym zainteresowaniem profesora Habecka. W Hamburgu także istnieje silna tradycja metodologiczna, nakierowana na dydaktykę opartą na praktyce. Halemba i Habeck planują połączyć te dwie tradycje i przeprowadzić wspólny projekt badawczy przy udziale studentów z obu uniwersytetów. Obecny projekt jest więc przykładem ścisłej współpracy między polskimi i niemieckimi instytucjami naukowymi, podczas której doświadczenia dydaktyczne obu stron zostaną sobie wzajemnie przekazane. Ze względu na skomplikowaną historię tego terenu, zamierzamy rozpocząć badania (podczas pierwszego wyjazdu terenowego) od przeprowadzenia wywiadów biograficznych z mieszkańcami regionu. Da nam to obraz tego, w jaki sposób poprzez narracje mieszkańcy konstruują siebie jako podmioty działające, w jaki sposób postrzegają swoją więź z regionem i jak odnoszą się do obywateli kraju sąsiedniego. Wywiady te posłużą też, jako narzędzie pozwalające na rozpoczęcie badań szczegółowych wokół wybranych zjawisk.
<wróć do spisu>
***
Amanda Krzyworzeka
Tytuł: Antropologia pracy i konsumpcji na zachodnim Podlasiu
Laboratorium w latach: 2016-2018
Strona:
Opis zajęć: w USOS
W trakcie laboratorium będziemy się zajmowali kwestiami bardzo istotnymi we współczesnym świecie, czyli pracą i konsumpcją. Dlaczego te kwestie są tak ważne? Daniel Miller, teoretyk konsumpcji, twierdzi, że dziś dla antropologa konsumpcjonizm powinien być tematem równie ważnym, co dla wczesnych antropologów pokrewieństwo. Zarówno praca, jak i konsumpcja odgrywają bowiem w dzisiejszym świecie rolę tożsamościotwórczą – to dzięki nim jesteśmy tym, kim jesteśmy. Nieprzypadkowo te dwa zjawiska zostały tutaj połączone, stanowią one właściwie dwa aspekty tego samego zjawiska, dwie strony medalu. Pracujemy, żeby konsumować, konsumujemy to, co zostało wypracowane (przez nas lub przez innych). Nie da się zrozumieć pracy, nie rozważając konsumpcji, ani konsumpcji – nie rozważając pracy. Badając te dwa zjawiska – pracę i konsumpcję – dzięki pogłębionej etnograficznej eksploracji możemy dotrzeć do ukrytych głębiej wartości, relacji społecznych, elementów tożsamości, poczucia sprawczości i wielu innych aspektów. W naszych rozważaniach na te tematy będziemy się opierali głównie na literaturze z zakresu antropologii ekonomicznej, bo to właśnie w tym dziale znajdują się obie omawiane tu kwestie (patrz: bibliografia do zajęć). Postaramy się jednak umieścić naszą refleksję w szerszym kontekście namysłu antropologicznego i filozoficznego nad współczesnym człowiekiem i współczesną rzeczywistością (Bauman, Giddens itp.). Uwaga: większość lektur z zakresu antropologii ekonomicznych będziemy czytali po angielsku (bo jeszcze nie zostały przetłumaczone na polski) – uczestnicy laboratorium muszą władać językiem angielskim na poziomie pozwalającym czytać teksty naukowe ze zrozumieniem. Nasze rozważanie będą oczywiście silnie osadzone w konkretnej rzeczywistości – w naszym przypadku będą to wsie gminy Sokoły na Podlasiu, jednej z pięknych nadnarwiańskich gmin. To z tamtejszymi mieszkańcami będziemy rozmawiali podczas czterech planowanych wyjazdów terenowych, z nimi będziemy spędzali całe nasze dni, ich będziemy obserwowali, próbowali zrozumieć.
<wróć do spisu>
***
Maciej Ząbek
Magdalena Brzezińska
Tytuł: Wizje Europy i Europejczyków według afrykańskich migrantów
Laboratorium w latach: 2016-2018
Strona laboratorium: https://www.etnologia.uw.edu.pl...
Opis zajęć: w USOS
W przypadku tej konkretnej grupy cel ten będzie realizowany na przykładzie badań jakościowych dotyczących tematu migracji Afrykanów do Europy. Obejmować będzie takie zagadnienia, jak przyczyny i sposoby migracji, afrykański dyskurs o postępie i nowoczesności, rola rodzin, znajomych i przyjaciół migrantów w podjęciu decyzji o wyjeździe do Europy, metody utrzymywania z nimi więzi na odległość oraz przede wszystkim ich wyobrażenia na temat życia w Europie, plany na przyszłość, postawy wobec Europejczyków i proces adaptacji do życia na Zachodzie. Główną kategorią interpretacyjną tak nakreślonych badań będą pojęcia „migracji”, „uchodźstwa”, „rozwoju”, „stereotypu”, „postawy”, „adaptacji” i „integracji”. Obejmować będą one studia z zakresu antropologii migracji i uchodźstwa oraz pogłębienie wiedzy z zakresu etnologii Afryki. Badania w pierwszym etapie polegać będą na przeprowadzeniu indywidualnych wywiadów z Afrykanami przebywającymi w Polsce, głównie na terenie Warszawy i okolic, zarówno zamieszkałymi samodzielnie, jak i w ośrodkach dla uchodźców. W drugim etapie (początek roku 2017) planuje się organizację ekspedycji do Gambii w celu przeprowadzenia analogicznych badań w jednym z krajów pochodzenia migrantów. Udział w niej będzie jednak dobrowolny z uwagi na konieczność wniesienia wkładu własnego.
<wróć do spisu>
***
Tadeusz Baraniuk
Bartłomiej Chromik
Tytuł: Huculszczyzna - antropologia pamięci
Laboratorium w latach: 2016-2018
Strona:
Opis zajęć: w USOS
Grupa laboratoryjna będzie częścią szerszego projektu badań terenowych, realizowanego przez badaczy polskich z udziałem badaczy ukraińskich oraz studentów etnologii z Uniwersytetu Przykarpackiego w Iwano-Frankowsku. Centrum prowadzonych badań będzie rejon Werchowyny. Biorąc pod uwagę rozległość Huculszczyzny oraz charakterystyczne dla tego obszary rozproszenie osadnictwa, punkty badawcze zostaną ustalone podczas pierwszego pobytu w terenie. W trakcie badań terenowych planujemy m. in. prowadzenie wywiadów narracyjnych – dźwiękowych zapisów relacji autobiograficznych, opowiadanych historii rodzin i rodów huculskich, historii miejsc znaczących, wokół których ogniskuje się pamięć, takich jak cerkiew, dwór, cmentarz, osobliwości przyrodnicze. Przewidujemy także prowadzenie tematycznych wywiadów kwestionariuszowych, mapowanie lokalnej topografii i mikrotoponimii oraz różnorakich „miejsc pamięci”, które mogą być rozważane jako antropologiczne modele „huculskiego świata”, a także wykorzystanie przechowywanych fotografii, listów oraz pamiątek rodzinnych, publikowanych oraz rękopiśmiennych monografii wsi, pamiętników, kolekcji, kronik bractw cerkiewnych itp.
<wróć do spisu>
***
