prof. dr hab.
Magdalena
Zowczak
profesor zwyczajny
Zakład Teorii i Badań Współczesnych Praktyk Kulturowych
kierownik Zakładu Teorii i Badań Współczesnych Praktyk Kulturowych; członkini Rady WH UW; udział w Komisji "A" Rady WH UW

Zajmuję się antropologią religii – badaniami kultury religijnej, które obejmują studia nad apokryfem, modlitwą i ofiarą, ikonografię sztuki sakralnej, współczesną ekspresję religijną oraz jej związki z tożsamością w różnych środowiskach i grupach społecznych, w społecznościach zróżnicowanych wyznaniowo. Prawie wszystkie moje publikacje powstały na bazie źródeł tworzonych podczas badań etnograficznych. Moją ulubioną formą zajęć dydaktycznych jest „Laboratorium etnograficzne”, które zawsze kończy wspólna, zbiorowa publikacja prezentująca refleksyjne podsumowanie dwuletnich zespołowych badań. Celem ostatnio zrealizowanego projektu badawczego („Opus” NCN) „Kultura religijna wobec zmian społecznych (Polska-Ukraina)” było studium porównawcze mniejszości wyznaniowych -- powiązanie semantyki wyobrażeń religijnych z praktykami społecznymi oraz wypracowanie perspektywy porównawczej dla zachodzących w Polsce i na Ukrainie zmian kultury religijnej. Sprawozdanie z pierwszej fazy badań grantowych na Podolu (z udziałem studenckiej grupy laboratoryjnej) i prezentujących je wystaw fotograficznych oraz filmu znajduje się na stronie: http://etnologia.uw.edu.pl/kultura-religijna-polska-ukraina

Badania zakończyła publikacja zbiorowa uczestników badań: “Catholic Religious Minorities in the Times of Transformation. Comparative Studies of Religious Culture in Poland and Ukraine, Transl. Joanna Fomina. "European Studies in Theology, Philosophy and History of Religions" vol. 21, Peter Lang GmbH, Berlin 2019.

Obszary zainteresowań

antropologia religii: studia nad apokryfem, modlitwą i ofiarą, ikonografią sztuki sakralnej, współczesną ekspresją religijną oraz jej związkami z tożsamością; teoria kultury, religijność na pograniczu kulturowym (katolicko-prawosławnym)

Doświadczenie badawcze i dydaktyczne

Badania etnograficzne

Polska wschodnia, Mazowsze, Łemkowszczyzna; Litwa, Białoruś (Brasławszczyzna) i Ukraina (zachodnia i centralna, zwłaszcza Podole) oraz Bułgaria. Ostatnie badania w Polsce, w woj. zachodniopomorskim.

Uzyskane stopnie naukowe

Uzyskane stopnie naukowe:

2017 - profesor zwyczajny
2012 – profesor nadzwyczajny
2001 – doktor habilitowany, specjalność: etnologia, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Historyczny
1986 – doktor nauk humanistycznych, specjalność: etnologia, Uniwersytet Warszawski, Wydział Historyczny, Katedra Etnologii
1979 – magister, specjalność: etnografia Uniwersytet Warszawski, Wydział Historyczny.

Funkcje

2016 Kierownik Zakładu Teorii i Badań Współczesnych Praktyk Kulturowych
2003-2016 Kierownik Zakładu Etnologii Polski i Europy IEiAK UW
Przewodnicząca Rady Naukowej IEiAK UW kadencja 2008-2012; 2012-2016
2016 Przewodnicząca Komisji Oceny Samodzielnych Pracowników Naukowych WH
Członek Komitetu Nauk Etnologicznych PAN od 2007
Członek redakcji naukowych serii wydawniczych:

  • „STUDIA ETHNOLOGICA” Wydawca: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej i Wydawnictwo DiG
  • „BIBLIOTEKA KLASYKÓW ANTROPOLOGII”, Wydawnictwo Marek Derewiecki
  • „ARCHIWUM ETNOLOGICZNE”, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Zajęcia dydaktyczne według programów autorskich

  • „Teorie kultury” (wykład od 2002),
  • Seminarium magisterskie „Religijność, tożsamość, kultura symboliczna” od 2001;
  • Seminarium doktoranckie od 2013;
  • „Antropologia religii”, seminaria i konwersatoria: „Kultura religijna wobec zmian społecznych”, „Teorie klasyczne”, „Testowanie teorii”, „Typy doświadczenia  religijnego”),
  • „Wstęp do etnologii i antropologii kulturowej” (wykład 1998-2001),
  • „Biblia ludowa”, „Biblia ludowa, biblia popularna”, „Biblia ludowa – religijność i tożsamość” (wykłady monograficzne),
  • „Techniki opisu etnograficznego” (konwersatorium),
  • „Europa pogranicza – znaki tożsamości” (wykład monograficzny), „
  • Antropologia granicy” (seminarium kierunkowe razem z prof. W. Mędrzeckim),
  • „Wstęp do etnologii”, ćwiczenia (1986-98),
  • „Religia w teoriach kultury” ćwiczenia (1986-99),

Laboratoria etnograficzne (2-letnie cykle zajęć z badaniami terenowymi w latach 1980-2014)

  • „Kultura religijna wobec zmian społecznych. Studium społeczności lokalnej” (badania terenowe Ukraina, Podole 2012-2014);
  • „Kultura religijna społeczności lokalnej” (Gródek Podolski i okolice, Ukraina 1999-2001; Widze, obw. brasławski, Białoruś 1994-1996),
  • „Kultura religijna Polaków na Wileńszczyźnie”, (Litwa 1991-1992),
  • „Apokryfy ludowe” (Polska pd., Litwa – obw. wileński i solecznicki 1989-1990);
  • „Obraz Obcego w kulturze ludowej” (z dr Aliną Całą);
  • „Kultura wiosek nadwiślańskich” (z prof. Marianem Pokropkiem)

Publikacje

Wszystkie publikacje dostępne w Polskiej Bibliografii Naukowej 

Najważniejsze publikacje:

Autorskie monografie

  1. Religijność na pograniczach. Eseje apokryficzne, “Studia Ethnologica”. Wyd. DiG, Warszawa 2015, 256 s.
  2. Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej. Monografie FNP. Seria Humanistyczna. Wyd. FUNNA, Wrocław 2000, 526 s. (uzyskała nagrodę Rektora UW Clio I stopnia); wyd. II uzupełnione i poprawione, poprzedzone nowym wstępem: Biblia ludowa w Europie Środkowo-Wschodniej: fenomen graniczny, ukazało się w serii „Res Humanae”, Wydawnictwo UMK, Toruń, 2013.
  3. Bohater wsi. Mit i stereotypy, „Wiedza o kulturze”, Wrocław 1991, 160 s.

Redakcje i współautorstwo tomów

  1. Catholic Religious Minorities in the Times of Transformation. Comparative Studies of Religious Culture in Poland and Ukraine, "European Studies in Theology, Philosophy and History of Religions" vol. 21, Peter Lang GmbH, Berlin 2019, 426 s.
  2. Na pograniczu „nowej Europy”. Polsko - ukraińskie sąsiedztwo. Red. M. Zowczak, Wyd. DiG, Warszawa 2010, 744 s.
  3. W cieniu drzewa wiar. Studia nad kulturą religijną na pograniczach Slaviae Orthodoxae. Red. M. Zowczak, Wyd. DiG, Warszawa 2009, 199 s.
  4. Regiony, granice, rubieże. Tom w darze dla Prof. Mariana Pokropka. Red. L. Mróz, M. Zowczak, K. Waszczyńska, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW i Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2005, 467 s.
  5. Podole i Wołyń. Szkice etnograficzne, Red. Ł. Smyrski i M. Zowczak, Wyd. DiG, Warszawa 2003, 344 s.

Wybrane artykuły i eseje

  1. Kultura religijna jako kontekst dramatu społecznego. Podole, Ukraina, „Konteksty” 2015 (LXIX) nr 2 (310), s. 189-202.
  2. От придворна девойка до действена феминистка. Антропологични измерения на Богородичния култ, „Български фолклор”, 2014, кн. 3, с. 238-261. [Od Panienki ze Dworu do Sprawczej Feministki. Antropologiczne wymiary kultu maryjnego]
  3. Transformations de mondes. Le temps de la Bible populaire comme contexte des recits et legend es etiologiques [w:] Contes et legends etiologiques dans l’espace Europeene. Sous la direction de Galina Kabakova. Pippa-Flies France, Paris 2013, s. 201-221.
  4. Между устным и печатным словом. Рукописная культура в польской среде в СССР (избранные примеры) [w:] Устное и книжное в славянской и еврейской культурной традиции. Сборник статей  ס פ ר Центр научных работников и преподавателей иудаики в вузах «Сэфер», Институт славяноведения Российской академии наук. Академическая серия. Выпуск 44. Москва 2013, s. 188-206. http://www.ruthenia.ru/folklore/folklorelaboratory/pogranichje/petrov1.pdf
  5. „List do św. Piotra” w pochówkach XVI-XVIII w. w świetle współczesnych praktyk pogrzebowych oraz modlitw apokryficznych, “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej“ nr 2/2013, s. 339-350.
  6. Ostrożnie z wyobraźnią! Uwagi o antropologii i demonologii, „Stan Rzeczy. Teoria społeczna. Europa Środkowo-Wschodnia” (pismo Instytutu Socjologii UW) 2011, nr 1, s. 131-145.
  7. Образы сибири в памяти сосланных (хх век). Случай сказочной фабулизации] [w:] „Sibirskaja derewnia: istorija, sowremiennoje sostojanije, perspektywy razwitija. Sbornik naucznych trudow. Czast’ 1. Red. N. A. Tomiłow, N. K. Czerniavskaja et alien. Omskij gosudarstwiennyj agrarnyj uniwersytet, Institut istorii sibirskogo otddielenija RAN, Omskij filiał Instituta archeologii i etnologii sibirskogo otdielenija RAN, Sibirskij filiał Rossijskogo Instituta kulturologii Ministerstwa kultury Rossijskoj Federacii, Polska Akademia Nauk, Istoriczeskij Fakultet Uniwersiteta im. N. Kopernika w Torunie. Izd. „Omskbłankizdat”, Omsk 2010, Cz. 1, s. 325-332.
  8. Collective religious experience and contemporary cultural practices. The Week of Vigil (1-8 April, 2005) [w:] Exploring Home, Neighbouring and Distant Cultures. Ed. by L. Mróz and A. Posern-Zieliński, Wyd. DiG, Warsaw 2008, s. 23-40.
  9. Rehabilitacja Judasza. O apokryfach w kulturze popularnej, "Warszawskie Studia Teologiczne" t. XX, nr 2, 2007, s. 343 - 352 .
  10. Dwa Przymierza w religijności ludowej: kontaminacje, "Fundamenta Europaea", R.IV, „Fasciculus” VI/VI, Gniezno 2007, p. 107-120.
  11. O technikach tworzenia sensu według Algirdasa J. Greimasa [w:] Algirdas J. Greimas, O bogach i ludziach. Studia o mitologii litewskiej. Przeł. B. Marszalik, Wyd. M. Derewiecki, Kęty 2007, p. 5-23.
  12. Apokryficzne interpretacje kurbanu jako ofiary chrześcijańskiej [w:] Regiony, granice, rubieże. Tom w darze dla Prof. Mariana Pokropka. Red. L. Mróz, M. Zowczak, K. Waszczyńska, Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2005, p. 205-224. (Apocryphal interpretation of Kurban as the Christian sacrifice).
  13. „Sen Matki Bożej” jako modlitwa ludowa na pograniczu kulturowym [w:] Ikony. Przedstawienia maryjne z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Katalog zbiorów. Red.  A. Sulikowska, Warszawa 2004, s. 44-53.
  14. The Apocryphal Text as a Trial of Faith [w:] Between Tradition and Postmodernity.  Polish Ethnography at the Turn of Millenium. Ed. by L. Mróz, Z. Sokolewicz, Wyd. DiG, Warsaw 2003, p. 9-24.
  15. O długim trwaniu Polaków na Podolu. Imponderabilia tożsamości [w:] Podole i Wołyń. Szkice etnograficzne. Red. Ł. Smyrski i M. Zowczak, Wyd. DiG, Warszawa 2003, s. 9-76.
  16. O wyższości świąt Wielkanocnych nad świętami Bożego Narodzenia [w:] „Fascynacje folklorystyczne. Księga poświęcona pamięci Heleny Kapełuś. Red. M. Kapełuś, A. Engelking, Wyd. AGADE, Warszawa 2002, s. 171-179.
  17. Un héros de l’ombre: le père Jerzy Popiełuszko, [w:] La fabrique des héros, red. P. Centlivres, D. Fabre, F. Zonabend, Ed. de la Maison de science de l’ homme, Paris 1999, s. 203-210.
  18. Modlitwa ludowa, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty”, 1998,  R. LII, nr 1, s. 33-42. http://www.cyfrowaetnografia.pl/dlibra/docmetadata?id=2800&from=publication [Tłum. białoruskie: Narodnaja malitwa (perakład z polskaj mowy A. Zacharewicz i J. Paciupy), [w:] Biełaruski falklor. Materyjały i dasledawanni. Zbornik naukowych prac zasnawanyj u 2014 hodze. Red. T. W. Wałodzina. Wypusk 3. Nacyjanalnaja Akademija Nawuk Biełarusi Minsk, „Bełaruskaja nawuka” 2016, s. 122-145].
  19. Zagłada światów. Między mitologią lokalną a Biblią, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty”, 1993, R. XLVII, nr 3-4, s. 96-106.
  20. Dlaczego Cygan kradnie? Przyczyny zróżnicowania ludzi według biblii ludowej, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty”, 1992, R. XLVI, nr 2, s. 33-38.

Projekty badawcze

Udział w grantach:

  • 2012 – 2016 kierownik grantu NCN „Kultura religijna wobec zmian społecznych. Studium porównawcze społeczności lokalnych (Polska-Ukraina)” we współpracy z Państwowym Uniwersytetem Pedagogicznym w Winnicy. (Nr projektu 2011/03/B/HS3/00341). Strona projektu: http://etnologia.uw.edu.pl/kultura-religijna-polska-ukraina
  • 2006-2009 kierownik grantu Min. Nauki i Szk. Wyższego Nr 1 H01H011 „Ukraina - pamięć, tożsamość, podmiotowość” we współpracy z Uniwersytetem im. Iwana Franki we Lwowie i Instytutem Narodoznawstwa Ukraińskiej Akademii Nauk.
  • 2010-2011 wraz z prof. Michaelem Herzfeldem, Univ. of Harvard, opiekun naukowy w grancie dr Agnieszki Kościańskiej “Biomedicalizing Gender. The Globalization of Sexual Science and the Redefinition of Gender Roles in Poland” w Programie UE FP-7 PEOPLE Marie Curie (International Outgoing Fellowship for Career Development), realizowanym w University of Harvard, USA.
  • 1997-1999 wykonawca w grancie Komitetu Badań Naukowych 1H01G 087 12 ”Kultura i tożsamość mieszkańców dawnych polskich Kresów wschodnich”, kierownik: Prof. Lech Mróz.
  • 1991-1994 wykonawca w grancie Komitetu Badań Naukowych 10870 91-01 „Polacy dawnych kresów północno-wschodnich”, kierownik: Prof. Lech Mróz.

  Granty promotorskie NCN:

  • 2007-2010 Kierownik grantu promotorskiego Min. Nauki i Szk. Wyższego Nr N N109 177334, wyk. Kamila Baraniecka-Olszewska „Współczesna religijność w Polsce - Misteria Męki Pańskiej”
  • 2007-2010 Kierownik grantu promotorskiego Min. Nauki i Szk. Wyższego Nr N109 176334, wyk. mgr Magdalena Lubańska „Synkretyzm i antysynkretyzm religijny w świetle koegzystencji muzułmanów (Pomaków) i prawosławnych w Rodopach Zachodnich w Bułgarii”.
  • 2011–2015 Redaktor pomocniczy w 3 projektach badawczych NCN Preludium, realizowanych przez doktorantki.

Konferencje, seminaria, wykłady gościnne

Organizacja konferencji:
2016 „Badania porównawcze kultury religijnej w Europie Środkowo-Wschodniej”. Robocza konferencja realizowana ze środków Narodowego Centrum Nauki w ramach grantu „Kultura religijna wobec zmian społecznych. Studium porównawcze społeczności lokalnych (Polska – Ukraina” (Nr projektu 2011/03/B/HS3/00341). Uniwersytet Warszawski, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej.
2009 Polsko-ukraińska konferencja „Antropologia pogranicza. Polsko-ukraińskie sąsiedztwo”, realizowana z środków grantowych MNiSW „Ukraina - pamięć, tożsamość, podmiotowość” we współpracy z Uniwersytetem im. Iwana Franki we Lwowie i Instytutem Narodoznawstwa Ukraińskiej Akademii Nauk. Uniwersytet Warszawski, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej.
.
Udział w konferencjach i wykłady (w ostatnich 5 latach):

2016
“The synthesis of time and fate: the Pensive Christ and the Pietà in folk religiosity”, Center for Regional Studies and Analyses, Sophia University “St. Kliment Ohridski”.
Wykład “Religijność ludowa a kultura popularna, czyli o walce postu z karnawałem” na posiedzeniu naukowym Komisji Etnograficznej PAU
Konferencja „Chrześcijaństwo w religijności ludowej – 1050 lat po chrzcie Polski”, Org. Katedra Religioznawstwa i Misjologii Instytut Teologii Fundamentalnej Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II wraz z Polskim Tow. Ludoznawczym O/Lublin oraz Polską Sekcją Międzynarodowej Organizacji Sztuki Ludowej IOV. , 9-10 maja. Referat: „Religijność ludowa czy popularna?”

2014
Konferencja międzynarodowa: „Dzieło Oskara Kolberga jako dziedzictwo narodowe i europejskie” zwołana z okazji 200-lecia urodzin Oskara Kolberga.  Instytut Oskara Kolberga w Poznaniu, Komitet Nauk Etnologicznych PAN, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze. Referat: „Kolberg zapoznany. O przyczynach negatywnej stereotypizacji dzieła Oskara Kolberga w ostatnim półwieczu”.
Międzynarodowa konferencja „Ludowa wizja stworzenia świata a pieśni tradycyjne”. Lublin, Ośrodek Międzykulturowych Inicjatyw Twórczych „Rozdroża” i Fundacja „Muzyka Kresów”. Referat: „Kosmogonia schrystianizowana. O przenikaniu się mitu i Księgi”.

2012
International Symposium „Slavic etiological tales and legends in the European Space”, 4-6.10, Paris IV-Sorbonne UFR D’Etudes Slaves.Referat: “Transformation of the Worlds. The time of the folk Bible as the context of etiological tales and legends”.
Międzynarodowa konferencja «Устное и книжное в славянской и еврейской культуре», (Moscow Center for University Teaching of Jewish Civilization “SEFER”,  Институт славяноведения РАН). Referat: „Между устным и печатным словом. Рукописная культура в польской среде в СССР (избранные примеры)”.
IV Funeralia Warszawskie 22-24.10. Zespół Historii Kultury Staropolskiej IH UW; Instytut Historyczny UW, Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Referat „<List do św. Piotra> w pochówkach XVI-XVIII w. w świetle współczesnych modlitw apokryficznych”.
Sesja naukowa Kult Matki Bożej na Ziemi Wieluńskiej 25.04, Muzeum Ziemi Wieluńskiej w Wieluniu; finans. przez Rejonowy Bank Spółdzielczy w Lututowie. Referat:  „Antropologiczne wymiary kultu maryjnego”.

2011
Universität Leipzig Institut für Slavistik, wykład dla uczestników projektu „Sposoby ustalania norm prawnych w społeczeństwach mieszanych pod względem etniczno-religijnym. Doświadczenia w Królestwie Polsko-Litewskim i jego państwach sukcesyjnych“, realizowanego w ramach programu Niemieckiej Wspólnoty Badawczej im. Emmy Noether: “Borderland tactics: when anthropology meets history”.

Nagrody i stypendia

Udział w nadawaniu stopni naukowych:

Promotorka pięciu rozpraw doktorskich i ponad 60 prac magisterskich;
recenzentka w 12 przewodach habilitacyjnych i doktorskich;
uczestniczka od 2001 roku w wydziałowej komisji do spraw doktoratów, w komisjach oceny okresowej (poprzednio – młodej kadry, w kadencji 2012-2016 samodzielnych pracowników WH), w egzaminach przed doktoratem, magisterskich i licencjackich.
Od 2014 r. sprawuję opiekę naukową nad stypendystami z Ukrainy i Białorusi w ramach Programu Stypendialnego Rządu RP dla Młodych Naukowców
Po 2001 r. byłam opiekunem naukowym stypendystów Kasy im. Mianowskiego z Ukrainy i Białorusi.

Popularyzacja (ostatnie 3 lata):

2016

2015

  • Promocja bloku publikacji w „Polskiej Sztuce Ludowej – Kontekstach” 2015 (LXIX) nr 3: Instytut Sztuki  PAN, 27.11 godz. 17.00 – udział w prezentacji numeru.


2014

  • Dwie wystawy fotograficzne zrealizowane ze studentami w ramach w ramach projektu NCN „Kultura religijna wobec zmian społecznych. Studium porównawcze społeczności lokalnych (Polska-Ukraina) Dobór fotografii, jak również komentarze, w przypadku drugiej wystawy w wersji dwujęzycznej, były przygotowywane osobno – dla innych odbiorców:
  • „Murafa i Klekotyna. Badania kultury religijnej (2011-2013). Ukraina, Podole, obw. winnicki, rej. szarogrodzki”. Pałac Kazimierzowski 16-30 marca Мурафа і Клекотина. Дослідження релігійної культури 2011-2013 [Murafa i Klekotyna. Badania kultury religijnej 2011-2013]. Murafa, obw. winnicki, rej. szarogrodzki, lipiec 2014.
  • Wystawa pokazana ponownie w październiku na Państwowym Uniwersytecie Pedagogicznym w Winnicy.

2013

  • Współautorstwo z: Tomasz Kizwalter, Michał Łuczewski, Jerzy Szacki, Zbigniew Wierzbicki, Marcin Zaremba: „Odwieczny naród. Dyskusja”, „Przegląd Polityczny” z. 118, s. 35-43. {Autoryzowany zapis dyskusji w związku z publikacją monografii Michała Łuczewskiego „Odwieczny naród”, Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, Wyd. UMK, Toruń 2012).

Audycje radiowe:
22.03 Pr. 2, red. prowadzący: Piotr Kędziorek; rozmowa o widowiskach pasyjnych.
21.12, Pr 2, red. prowadząca: Hanna Maria Giza, „Klub ludzi ciekawych wszystkiego”:
         Tradycje Bożego Narodzenia.

Wizytówka:
http://nauka-polska.pl/dhtml/raporty/ludzieNauki?rtype=opis&objectId=56490&lang=pl

Członkostwo w organizacjach

Członkini Komitetu Nauk Etnologicznych PAN

Przydatne linki

Publikacje w PBN
Spis pracowników
USOS

Kontakt

h.m.zowczak@uw.edu.pl
+48 22 55 316 59
Dyżury 

środa: 12.00- 13.00

Powiązane materiały 
Kultura religijna Polska-Ukraina