Badania Pracowników 

Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej (IEiAK) jest jednostką Wydziału Nauk o Kulturze i Sztuce Uniwersytetu Warszawskiego (UW). Instytut skupia badaczy zainteresowanych współczesnymi zjawiskami społeczno-kulturowymi, poszukujących nowoczesnych narzędzi analitycznych i teorii adekwatnych do interpretacji tych zjawisk.  Poniżej prezentujemy prace badawcze pracowników Instytutu realizowane w Polsce i Europie.

Fot. W. Lipiński. Ukraiński Budziak, Święto Trifon Zazeran

Fot. Pawlina Carlucci, z badań prowadzonych przez Magdalenę Lubańską w ramach projektu: "Synkretyzm i antysynkretyzm religijny w świetle koegzystencji muzułmanów (Pomaków) i prawosławnych w Rodopach Zachodnich w Bułgarii" dofinansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (NN10917633).

Fot. Sławomir Sikora, Spacer „Olszynka i Dworek Grochowski w rocznicę bitwy” ,wykonane w ramach grantu „Oddolne tworzenie kultury. Wielostanowiskowe studium porównawcze” dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Fot. Magdalena Radkowska-Walkowicz, badania z dziećmi w ramach grantu "Nowe technologie reprodukcyjne - perspektywa childhood studies", finansowanego ze środków NCN.
Antropologia współpracująca

Antropologia współpracująca (collaborative anthropology) łączy badania etnograficzne i działania w sferze kultury i społeczeństwa.

Fot. Z. Naruszewicz. Samoróbki, Wystawa przed świetlicą w Broniowie, kurator: Ł. Skąpski.

IEiAK UW jest miejscem, gdzie rozwijają się refleksje metodologiczne i alternatywne metody badań społecznych. W tym paradygmacie badacze starają się przedefiniować sytuację badawczą, w której etnograf ląduje w terenie, żeby zebrać materiał, po czym wraca do swojego gabinetu, żeby go opracować i opublikować. Antropologia kolaboracyjna zakłada, że uczestnicy badań także wytwarzają pełnoprawną wiedzę. Badania stają się więc przestrzenią wymiany i wspólnego wytwarzania wiedzy. Ich celem nie jest już tylko analiza. W tego rodzaju praktyce badawczej dąży się otwarcie do wpływania na zaangażowaną społeczność, innymi słowy do zmiany społecznej. Badania we współpracy mają być pożyteczne dla społeczności, w której są realizowane.

Społeczność zaangażowana w badania we współpracy w różny sposób może z nich korzystać. Mogą one stanowić pretekst do rozważań nad tożsamością, nad miejscem jednostek w szerszym społeczeństwie, mogą prowokować do działań artystycznych, kulturalnych lub politycznych.

Poniżej prezentujemy kilka przykładów badań we współpracy:

  • Prolog. Nierozpoznane wymiary rozwoju kulturalnego, którego koordynatorem był dr Tomasz Rakowski 

Celem projektu było przygotowanie nowej perspektywy badania uczestnictwa w kulturze oraz nowego sposobu działania w kulturze w środowisku wiejskim. Rozpoznania i doświadczenia z realizacji tego projektu miały przede wszystkim pozwolić uchwycić oddolny sposób inicjowania i aranżowania działań kulturalno-rozwojowych.
O projekcie (archiwumwizualne.pl)
Trailer projektu

  • Projekty Etnografia/animacja/sztuka. Nierozpoznane wymiary rozwoju kulturalnego, którego koordynatorem był dr Tomasz Rakowski

Celem projektu było przygotowanie nowej perspektywy badania uczestnictwa w kulturze oraz nowego sposobu działania w kulturze w środowisku wiejskim, a także inicjowanie i aranżowanie wydarzeń kulturalnych na wsi. Dla autorów badania ważne też było uznanie z jednej strony roli animatorów, etnografów i przybywających z zewnątrz artystów, a z drugiej strony szczególnej roli wszystkich członków społeczności lokalnej, a szczególnie tych którzy pełnią rolę nieformalnych i często pozainstytucjonalnych inspiratorów (w możliwie najszerszym sensie) miejscowej aktywności społecznej i kulturalnej.
O projekcie (archiwumwizualne.pl)

Teksty o metodzie:
ODSŁONIĆ NOWE POLA KULTURY: PROJEKT ETNOGRAFII TWÓRCZEJ I OTWIERAJĄCEJ, Dorota Ogrodzka, Tomasz Rakowski, Ewa Rossal
Badanie - rozumienie - działanie społeczne. Projekt etnografii animacyjnej i etnograficznie zorientowanej animacji kultury, Weronika  Plińska, Tomasz Rakowski ("Kultura Współczesna", 2009)
Cykl, suwak i dobra praktyka. O etnoanimacyjnych badaniach w działaniu, Maja Dobiasz-Krysiak

fot. T. Rakowski. Remiza w Broniowie, murale strażaków z OSP i Aleksandara Ćirlicia
  • Projekt Wędrujące opowieści, który koordynowały dr Agata Hummel i mgr Weronika Brączek

Projekt „Wędrujące opowieści” łączył animację kulturalną z etnografią. Interesowały nas tematy wielokulturowości i tożsamości lokalnej, których szukaliśmy w legendach, opowieściach i muzyce. Inspiracją w naszych działaniach animacyjnych była kultura romska, w której z nostalgią dostrzegaliśmy zanikający już model życia, symbol wolności, wolności przemieszczania się i nie przywiązywania się do miejsca, niezależności i zarazem wierności w kultywowaniu własnej tradycji. 

Głównym motywem pracy animacyjnej była wymiana opowieści pomiędzy mieszkańcami Podlasia a animatorami. Opowieść to legenda, baśń, historia życia, a także film czy zwykła historia – komentarz do codzienności. Poprzez te narracje chcieliśmy nawiązać dialog z mieszkańcami Podlasia na nurtujące nas wszystkich tematy różnic i podobieństw, wspólnoty ideałów i kultury, konfliktu i rozmowy, wartości… 

Oprócz opowieści w naszych działaniach było jeszcze kilka innych kluczowych elementów. Wóz i koń, który symbolizuje nie tylko dawny sposób transportu, ale i Romów oraz inne niż współcześnie tempo życia i podróży, choćby to była tylko podróż z wioski do wioski; podróży w której umiarkowana prędkość pozwala nam na odmienną jakość kontemplacji pejzażu niż na przykład podróż samochodem, a przez to odczucie lokalności. 

Kino, nasz gest w stosunku do mieszkańców, poprzez który chcieliśmy się z nimi dzielić obrazami, które uważamy za głębokie i piękne. Mieliśmy nadzieję, że te obrazy otworzą przestrzeń dialogu między nami i uczestnikami projektu, a także wśród nas, organizatorów działań i wśród ich odbiorców. I tak się stało: 

Film "Wędrujące opowieści"
Film "Wędrujące opowieści Smolniki 2013"

Fot. Kolektyw Gęsia Skórka
  • Badania aktywistyczne wśród nowo-chłopskich społeczności w Katalonii, realizowane przez dr Agatę Hummel i dr Paulę Escribano (Uniwersytet Autonomiczny w Barcelonie)

Projekt był eksperymentalną próbą zastosowania przesłanek antropologii aktywistycznej w badaniach ruchu społecznego. Antropologia aktywistyczna różni się od innych podejść metodologicznych w antropologii przede wszystkim tym, że wiedza wytwarzana w procesie badawczym jest przydatna dla społeczności uczestniczącej w badaniach oraz ma na celu zmianę społeczną. W paradygmacie etnografii aktywistycznej zmienia się charakter przedmiotu i podmiotu badań oraz relacja między nimi. Podmiotem badawczym staje się zarówno badacz, jak i aktywiści czy też inni aktorzy społeczni zainteresowani udziałem w procesie badawczym. Aby taka sytuacja zaistniała, konieczne jest przyjęcie założenia, że wiedza wytwarzana jest w sposób zdecentralizowany, demokratyczny, to znaczy, że wszyscy zaangażowani aktorzy wytwarzają równie wartościową wiedzę. W sytuacji badań aktywistycznych przedmiot badań także ma swoisty charakter. Jest on negocjowany przez podmioty zaangażowane w badania. 

Tekst: Szkic o antropologii aktywistycznej. Badanie nowo-wiejskich inicjatyw w Katalonii, Lud 101, 2017.

Fot. Agata Hummel. Dni wymiany myśli z aktywistami, organizowane przez badaczki.

Galeria

Powiązane materiały