Laboratorium - Praktyki ciała jako obszar komunikacji międzykulturowej

USOS

Praktyki ciała jako obszar komunikacji międzykulturowej: przystanek Warszawa

Czego  oczekujemy zapisując się na zajęcia nauki flamenco lub tajskiego boksu albo  szukając na kanałach youtube instruktaży jogi?  Jakie mamy nadzieje oddając się w ręce tybetańskiego lekarza? Co leży u podłoża decyzji, by udać się do salonu tatuażu i piercingu?  Dlaczego chcemy włączać w nasze biografie tego rodzaju praktyki cielesne – zrodzone  poza kręgiem naszej kultury i niosące w sobie rys egzotyki?  

Te pytania to punkt wyjścia do  pogłębionej refleksji nad sposobami, w jakie człowiek (istota zmysłowo-cielesna) rozpoznaje siebie i organizuje swoją egzystencje w ulegającym ciągłym fluktuacjom środowisku  społeczno-kulturowym.

Od czasów gdy etnologia i antropologia zaczęły formować się jako dyscypliny naukowe jej  adepci problematyzowali kwestie ciała. Kiedy ówczesny antropolog znalazł się  w egzotycznym terenie, od razu zauważał „osobliwy” wygląd tubylców i ich lokalne sposoby posługiwania się ciałem.  Kulturowe opracowywanie ciała stanowiło dogodny punkt wyjścia do ogólniejszych rozważań nad tożsamościami zbiorowymi, a przetwarzane na mocy obyczaju ciało konotowało złożone systemy symboliczne. Zakładano, że jest ono  fundamentalne dla porządków kulturowych  i społecznych, dla odczuwania ludzkiego bycia w świecie.

To założenie  nadal pozostaje w mocy; zmieniła się jednak sytuacja antropologa. 

Dzisiaj różne sposoby posługiwania się ciałem zdają się energicznie, wielotorowo i wielokierunkowo przemieszczać po świecie – czasem wraz ze swoimi nosicielami (czyli ludzkimi ciałami), kiedy indziej niezależnie od nich (łączami internetowymi krążą instrukcje i wzorce).  W zasadzie antropolog nie musi nigdzie jechać; wystarczy, by rozejrzał się wokół siebie  (lub by spojrzał w lustro).

 W naszym codziennym życiu możemy splatać praktyki ciała o różnej proweniencji kulturowej -  w tym sposób z niejednorodnych elementów tkamy własną biografię. Natomiast egzotyczne lub wtórnie egzotyzowane pomysły na robienie różnych rzeczy z ciałem wciągnięte są w pracę międzykulturowego przenoszenia, modyfikowania, negocjowania  znaczeń i sposobów ich zastosowania. Tej dwojakiej pracy będziemy przyglądać się w czasie badań na laboratorium.

Teren badań

Bezpośrednim terenem badań będzie Warszawa  rozumiana jako obszar, w którym krzyżują się kulturowe  praktyki ciała o różnych genezach, często wyraźnie  przetworzone i poddane lokalnym celom, ale zachowujące rys dawnej egzotycznej proweniencji.

Problemy  badawcze

Interesować nas będzie przemieszczanie się tych praktyk, modyfikacje ich formy, przemiany funkcji, a także sposoby, w jakie aktualizują się one w ludzkich biografiach, nadają im styl,  przyczyniają się do tworzenia wspólnot emocjonalnych. Oczywiście poszczególne praktyki  skłaniać będą do zadawania specyficznych dla nich pytań badawczych, ale refleksja nad  potencjałem negocjowania sensów kulturowych i kreowania codzienności dotyczy ich wszystkich. 

Przykładowe obszary badawcze

Taniec (np. latynoski, afrykański), sztuki walki (np. capoeira, ju-jitsu, tajski boks), ćwiczenia (joga, tai-chi), praktyki zdobienia ciała (np. tatuaż, piercing), praktyki przebierania (np. cosplay), praktyki zdrowotne  (np. medycyna ajurwedyjska)

(Wymienione praktyki to jedynie przykłady –  każdy może wybrać jako przedmiot badań dowolną praktykę ciała pod warunkiem, że jest to praktyka o obcej proweniencji kulturowej, w pewnym stopniu konotująca sens macierzystej kultury, zaadaptowana w Polsce i mająca istotny zauważyć  zasięg funkcjonowania.)

Przykładowe konteksty teoretyczne:

antropologia ciała, antropologia mobilności, kultura konsumpcyjna, globalny przemysł kulturowy, teoria postkolonialna, teoria aktora-sieci.

Dla tego laboratorium rekomendowane są zajęcia z antropologii ciała – na nich omawiać będziemy podstawy konceptualne związane z antropologicznym badaniem ciała. Natomiast na zajęciach laboratoryjnych będziemy zmierzać do tego, by jak najszybciej rozpoznać teren: każdy uczestnik powinien  rozpoznać swoje indywidualne predyspozycje badawcze w konfrontacji z różnorodnym materiałem i różnymi obszarami badań i nabyć kompetencje potrzebne do jego eksploracji. Pod koniec pierwszego semestru laboratorium każdy będzie mógł już określić własny obszar badań.