Interdyscyplinarny Zespół Badań Postkolonialnych przy Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej

Deklaracja programowa Interdyscyplinarnego Zespołu Badań Postkolonialnych

Zespół jest przestrzenią dyskusji, badań i nauczania skupioną wokół problemów szeroko pojętego kolonializmu, rzeczywistości pokolonialnej i praktyk dekolonializacyjnych. Podstawowymi przyjmowanymi w ramach zespołu perspektywami badawczymi są refleksja postkolonialna i dekolonialna, które naszym zdaniem wymagają nieustannego lokalizowania, translacji i weryfikacji. Zmierzamy przy tym do wzmocnienia debaty o polskim uczestnictwie w praktykach globalnego imperializmu.

Zespół ma charakter interdyscyplinarny. Są wśród nas osoby z różnych środowisk naukowych, takich jak: etnologia i antropologia kulturowa, etnomuzykologia, kulturoznawstwo, afrykanistyka, teatrologia, studia wizualne i kuratorskie, filozofia, prawo oraz nauki o polityce i administracji. Otwartość na osoby reprezentujące różne dyscypliny naukowe i środowiska jest warunkiem realizacji założeń teoretycznych i etycznych zespołu.

W naszych działaniach dążymy do krytycznej autorefleksji nad pracą dydaktyczną i badawczą, nad sposobami organizacji życia społecznego na uczelni oraz dostępnością kształcenia uniwersyteckiego. Chcemy współpracować z postkolonialnymi centrami naukowymi oraz z osobami wywodzącymi się z regionów, krajów i grup kolonizowanych. 

Postkolonializm w nauce

• Metodologia

Łączy nas zainteresowanie metodologiami i teoriami wytwarzanymi w ramach studiów postkolonialnych i obszarów im pokrewnych. Bliskie są nam szczególnie dążenia prowadzące do podważenia naukowych hegemonii i ujawniania związków wiedzy z władzą. Opowiadamy się za sięganiem ku eksperymentalnym metodologiom, zróżnicowanym mediom oraz zdecentralizowanym sposobom tworzenia narracji i prowadzenia dialogu, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych standardów warsztatu naukowego.

• Epistemologia

Prowadzone przez nas badania są otwarte na kontrhegemoniczne epistemologie, pozatekstowe źródła, zróżnicowane formy zaangażowania i dialogiczności, używanie emancypacyjnych pedagogik i przekraczanie ram akademickich. Opowiadamy się za problematyzacją epistemologii akademickich, a także nawiązaniem dialogu z innymi sposobami przedstawiania i organizowania świata. Kierujemy krytykę ku rozmaitym formom przemocy epistemologicznej, które poprzez mechanizmy cenzury i autocenzury kontynuują, konserwują i rozbudowują kolonialne systemy i hierarchie. W szczególności dążymy do rozbrojenia aparatur rasistowskich, klasistowskich, ksenofobicznych, nacjonalistycznych, imperialnych i seksistowskich.

• Refleksja nad rolą akademii w procesie dekolonizacji

Krytyczną refleksję dotyczącą środowiska akademickiego rozumiemy jako praktykę, w ramach której same i sami rozpoznajemy i oduczamy się szkodliwych kolonialnych nawyków. Stawiamy zatem pytanie o to, co postkolonializm oznacza w przypadku badań uprawianych na polskich uczelniach oraz w odniesieniu do „naszej” części świata. Zastanawiamy się nad własną tożsamością naukową: kim jesteśmy jako badaczki/e związani z polskim uniwersytetem w terenach badań, które mogą być obarczone kolonialną przeszłością i jej współczesnymi konsekwencjami; z jakim rodzajem pozycji kulturowej łączy się użycie języka polskiego w nauczaniu i badaniach oraz jak jesteśmy identyfikowane/i i jak identyfikujemy siebie w postkolonialnych relacjach i hierarchiach.

Obszary badań

Chcemy badać obszary związane z problematyką kolonialną i postkolonialną oraz wszelkie sfery, w których rozpoznane zostaną związki wiedzy i władzy, między innymi:

• Kolonializm i relacje kolonialne 

Badamy formy kolonialnej opresji: przejawy rasizmu, imperializmu czy orientalizmu. Nowoczesny kolonializm nie jest procesem zamkniętym. Ujawnia się on i odtwarza w wielu zróżnicowanych obszarach życia społecznego i indywidualnego. Uważamy, że demaskowanie tych procesów, dzięki zróżnicowanym metodom, stanowi jedno z istotniejszych zadań współczesnej nauki. 

• Lokalizacja problemu kolonializmu 

Pytamy o polską przeszłość kolonialną i uczestnictwo w praktykach globalnego imperializmu, ponieważ brak kolonii zamorskich w polskiej historii nie oznacza izolacji od dyskursów i kultur imperializmu. Co więcej, skutkuje niewypracowaniem lokalnego języka debaty, który pozwalałby przeciwstawiać się nostalgizowaniu kolonii oraz egzotyzacji, urasawianiu czy orientalizacji Innego – zjawiskom obecnym we współczesnej polskiej sferze publicznej, ale nieobcym również dyskursom akademickim.

• Lokalne formuły oporu i antykolonialne tradycje 

Badamy praktyki oporu wobec rozmaitych form przemocy, w tym przemocy kolonialnej; próby demontażu imperialnych struktur i neokolonializmu, dążenia do uzyskiwania sprawczości lub częściowej niezależności podporządkowanych oraz budowania sojuszy. Interesują nas lokalne – alternatywne wobec narzucanych przez kolonialistów – systemy społeczne i polityczne oraz modele życia i wiedzy.

• Współczesne praktyki dekolonizacyjne

Interesują nas najnowsze praktyki i polityki dekolonizacyjne oraz rozmaite ruchy antyimperialne, antyrasistowskie i antykolonialne. Dzięki temu możemy przeanalizować pozycję i rolę naszego regionu w kolonialnych historiach i postkolonialnej teraźniejszości oraz przełożyć globalne inspiracje na odmienne realia lokalne.

Zadania Zakładu

Program Zakładu obejmuje następujące zadania:

1. przygotowywanie i realizację projektów badawczych;
2. organizowanie regularnych seminariów naukowych, umożliwiających wymianę wiedzy pomiędzy osobami związanymi z Zespołem;
3. wypracowywanie programów badawczych, metod i form uprawiania nauki, wspomagających rozwój osób studiujących lub prowadzących badania;
4. wspieranie osób prowadzących zajęcia dydaktyczne również na studiach doktoranckich na UW;
5. organizowanie wydarzeń naukowych, popularno-naukowych, kulturalnych i społecznych;
6. publikowanie wyników badań, w tym prac osób studiujących, uczestniczących w badaniach; 
7. umożliwianie wymiany wiedzy pomiędzy środowiskiem akademickim i nie-akademickim;
8. współpraca badawcza i dydaktyczna z innymi jednostkami UW oraz z polskimi i zagranicznymi ośrodkami, w tym inicjowanie wymiany osób nauczających lub studiujących i realizacja wspólnych projektów badawczych lub wydarzeń naukowych;
9. współpraca z organizacjami pozarządowymi i grupami nieformalnymi, w tym organizowanie wspólnych wydarzeń. 

Zespół zainicjowali:

• Paweł Bagiński (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, wcześniej Wydział Socjologii)
• Karolina Bielenin-Lenczowska (Instytut Etnologii  i Antropologii Kulturowej, Wydział Nauk o Kulturze i Sztuce)
• Magda Bodzan (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej)
• Piotr Cichocki (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej)
• Teresa Fazan (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Wydział Filozofii)
• Adela Gąsiorowska (Szkoła Doktorska Nauk Społecznych, Wydział Prawa i Administracji, Zakład Nauki Administracji)
• Marianna Lis (badaczka niezależna)
• Magdalena Lubańska (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej)
• Radosław Łapszyński (Szkoła Doktorska Nauk Społecznych, Wydział Prawa i Administracji, Zakład Nauki Administracji)
• Agata Łuksza (Instytut Kultury Polskiej, Wydział Polonistyki)
• Marta Maliszewska (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Wydział Filozofii)
• Alexis Angulo Martínez (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Wydział Polonistyki)
• Małgorzata Owczarska (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej)
• Helena Patzer (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej) 
• Kacper Pobłocki (Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych, Instytut Ameryk i Europy)
• Marzanna Popławska (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej)
• Anna Ptak (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej) 
• Tomasz Rakowski (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej)
• Marcin Skupiński (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej) 
• Anna Stępień (Doctoral Researcher in Anthropology, Brunel University London)
• Łukasz Zaremba (Instytut Kultury Polskiej)