Zapusty na Kujawach i Podlasiu

Katolickie ostatki odbyły się 19-21 lutego 2023 r., z kolei prawosławny tydzień maśleniczny (na Podlasiu częściej mówiono zapusty) 20-26 lutego 2023 r.

Studentki i studenci, uczestniczący w zajęciach „Miniatury etnograficzne: białoruska Maslenica i polskie Zapusty”: Aniela Bocheńska, Michał Domański, Julia Duczmal, Julian Rosiński, Alicja Sierosławska, Olga Załęska razem z prowadzącymi ruszyli 19 lutego wcześnie rano na Kujawy. Tego dnia, we Włocławku obserwowali Korowód grup zapustnych, a po nim spotkali się z jego organizatorkami: obecną - panią Beatą Wąsik i byłą - panią Krystyną Pawłowską. Ta ostatnia, od lat 80. XX wieku prowadzi badania etnograficzne kujawskich grup zapustnych i jest autorką publikacji na ten temat. Podczas rozmowy podzieliła się z młodymi badaczkami i badaczami swoją wiedzą o zachodzących zmianach w obchodach zapustnych, a potem oprowadziła po wystawie w Muzeum etnograficznym we Włocławku i opowiedziała m.in. o prezentowanych tam artefaktach zapustnych.

Następnego dnia grupa ruszyła do Lubrańca na spotkanie z dyrektorem Lubranieckiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego - Zbigniewem Wojciechowskim. Podczas rozmowy były poruszane wątki dotyczące organizacji przeglądu grup zapustnych (w tym roku był to już 29 przegląd) oraz tego jak dawniej wyglądało chodzenie „z Kozą”. Swoimi wspomnieniami o obchodach zapustnych podzieliła się także pracownica Centrum - Joanna Olejniczek. Po obiedzie zaś, uczestniczki i uczestnicy wyjazdu rozdzielili się i ruszyli na rozmowy z członkami grup zapustnych i mieszkańcami Lubrańca, Kruszyna, Brześcia Kujawskiego. Kolejnego zaś dnia, 21 lutego (ostatniego dnia karnawału), już przed 8 rano wyruszyli do poznanych grup zapustnych z Lubrańca, Kruszyna, Paniewa i Lubania, by wspólnie kolędować. Odwiedzane przez zapustników „z Kozą” osoby chętnie ich przyjmowały, bawiły razem, a niektóre też ugaszczały. Tego samego dnia, po południu, grupa z IEiAK obserwowała przegląd grup zapustnych w Lubrańcu, a późnym wieczorem wróciła do Warszawy.

W środę popielcową 22 lutego, jak również, w tłusty czwartek 16 lutego, studentki i studenci robili obserwacje samodzielne; większość z nich została przeprowadzona w Warszawie.

25-26 lutego uczestnicy zajęć spędzili na Podlasiu. Rozmawiali z mieszkańcami Bielska Podlaskiego, jak obecnie obchodzone są zapusty i jak to robiono dawniej. Poza tym, grupa zwiedziła Muzeum Obojga Narodów w Bielsku Podlaskim i Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach (dzielnica Bielska Podlaskiego). Założyciel drugiego z muzeów, Doroteusz Fionik (Białorusin i Podlasianin) zaprosił studentki i studentów na prezentację kolejnego numeru krajoznawczo-kulturalnego czasopisma „Бельскі гостінэць”, a po niej na biesiadę zapustną.

26 lutego grupa odwiedziła cerkwie w Sakach i Kleszczelach oraz była na Grabarce. Ostatnim punktem wyjazdu była wieś Dokudów 1 pod Białą Podlaską i spotkanie z grupą śpiewaczo-obrzędową Lewkowianie. Kierowniczka zespołu Anna Bandzerewicz wraz z uczestnikami, przy suto zastawionym stole opowiadała, jak świętowano w ich wsi zapusty, środpoście, Wielkanoc. Lewkowianie śpiewali ulubione piosenki, w tym te w miejscowym języku, który nazywali „językiem chachłackim”. Wspominali również o swojej działalności artystycznej, o przygotowywanych i pokazywanych spektaklach obrzędowych.

Wyjazdy na Kujawy i Podlasie były co prawda krótkie, ale bardzo intensywne. Przyniosły dużo wrażeń oraz ciekawy materiał etnograficzny.

Alena Leshkevich