O leśnych zasłonach i metalowych ścianach: co robić, kiedy nie widać tego, co chce się zobaczyć

Czy etnografia wizualna sprawdza się w badaniu zjawisk schowanych i ukrywanych? W czasie wystąpienia podzielimy się doświadczeniami z badań terenowych w Brandenburgii i w lubuskiem w ramach projektu “VISION. Envisioning Convivial Europe” (2022-2025). Punktem wyjścia projektu VISION jest refleksja nad ogromną skalą pracy transgranicznej między Polską, a Niemcami oraz migracji wahadłowych z Rumunii do Niemiec, które odzwierciedlają utrzymujące się nierówności społeczne w Europie oraz wyzwania stojące przed regionami, których zjawiska te dotyczą. Celem projektu jest zarówno uwidocznienie problemów jak i wskazanie rozwiązań, które pozwoliłyby przybliżyć się wizji Europy konwiwialnej, sprawiedliwej dla wszystkich jej mieszkańców. W projekcie VISION chcieliśmy strategicznie wykorzystać etnografię wizualną, tak żeby w nowy sposób przyjrzeć się regionom, które badamy i opisać życie codzienne i jego wyzwania wykraczając poza nieadekwatne według nas słownictwo wzrostu, kryzysu czy zwycięzców i przegranych. Niemniej, w trakcie badań terenowych etnografia wizualna okazała się niewystarczająca, a osoby i problemy, do których chcieliśmy dotrzeć często niewidoczne, ukrywane, schowane. Podczas wystąpienia opowiemy o tych wyzwaniach oraz o etnografii sensorycznej i multimodalnej, którą stosujemy w projekcie, zwłaszcza o wykorzystywaniu dźwięków, również w połączeniu z materiałami wizualnymi i narracjami Polaków pracujących w Brandenburgii.

Biogramy:

Prof. dr Magdalena Nowicka jest dyrektorką Działu Integracji w Niemieckim Centrum Badań nad Integracją i Migracjami oraz honorową profesorką w Instytucie Nauk Społecznych na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie. Nowicka uzyskała stopień naukowy doktora socjologii na Uniwersytecie Ludwiga-Maximiliana w Monachium (2002-2005), natomiast tytuł zawodowy licencjata nauk politycznych na Uniwersytecie Warszawskim (1996-1999) i magistra socjologii i kulturoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1999-2001). Jej zainteresowania badawcze i dydaktyczne obejmują takie tematy jak transnarodowa migracja w Europie, nierówności społeczne, różnorodność, rasizm i jakościowe metody badawcze. Najważniejsze publikacje: Revisualising Intersectionality (z Elahe Haschemi Yekani i Tiara Roxanne), Palgrave Macmillan, 2022; Is it Antislavic racism, or how to speak about liminality, stigma, and racism in Europe, Sociology Compass, 2024, DOI: 10.1111/soc4.13190; Middle class by effort? Immigration, nation, and class from a transnational and intersectional perspective, Journal of Ethnic and Migration Studies, 2024, DOI: 10.1080/1369183X.2024.2315355.

Dr Piotr Goldstein jest antropologiem społecznym i wizualnym pracującym w Berlinie w Niemieckim Centrum Badań nad Integracją i Migracjami (DeZIM) oraz Centrum Studiów Wschodnioeuropejskich i Międzynarodowych (ZOiS). Ukończył studia magisterskie na Uniwersytecie Łódzkim (filozofia) oraz Uniwersytecie w Trieście (International Peace Work), a doktorat obronił na Uniwersytecie Manchesterskim, na podstawie rozprawy na temat szeroko rozumianego społeczeństwa obywatelskiego w Serbii oraz Bośni i Hercegowinie. Zajmuje się tematyką codziennego aktywizmu, społeczeństwa obywatelskiego, zaangażowania społecznego migrantów i mniejszości, narracji i praktyk różnorodności oraz tożsamości i języka. Jest autorem wielokrotnie nagradzanych filmów dokumentalnych: “Active (citizen)” (z Janem Lorenzem) oraz “Spółdzielnia/Cooperative”. Najważniejsze publikacje: Post-Yugoslav Everyday Activism(s): A Different Form of Activist Citizenship? Europe-Asia Studies 69 (9), 2017: 1455–72. DOI: 10.1080/09668136.2017.1385728; Language as a Diasporic Stance: Polish in a Migrant Urban Space.” Journal of Ethnic and Migration Studies (z Yaron Matras), 2024, DOI: 10.1080/1369183X.2024.2368846.

Polecane lektury:

• Goldstein, P. 2021. Visualising Invisible (Migrant) Activism. Entanglements 4(1): 24–27. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.11608.47360
• Sjöberg, J. & D’Onofrio, A. 2020. Moving global horizons: Imagining selfhood, mobility and futurities through creative practice in ethnographic research. Culture & Psychology 26(4): 732-748. https://doi.org/10.1177/1354067X20922141
• Berg, M.L. & Nowicka, M. 2019. Studying Diversity, Migration and Urban Multiculture. Convivial Tools for Research and Practice, UCL Press Open https://doi.org/10.14324/111.9781787354784