W naszej pracy bazujemy na kodeksach etycznych stowarzyszeń branżowych, w szczególności kodeksie etyki Amerykańskiego Towarzystwa Antropologicznego. Posiłkujemy się też kodeksem Towarzystwa Historii Mówionej. Jeżeli w badania zaangażowane są dzieci, naszym drogowskazem jest Kodeks dobrych praktyk w badaniach z dziećmi przygotowany przez Interdyscyplinarny Zespół Badań nad Dzieciństwem IEiAK UW. Kierujemy się również wskazówkami Komisji Rektorskiej ds. Etyki Badań Naukowych z Udziałem Człowieka i oczywiście RODO.
Wyciąg z kodeksu etyki Amerykańskiego Towarzystwa Antropologicznego (całość dostępna tu):
1. Nie krzywdź
Przed przystąpieniem do badań musimy przemyśleć ich możliwe konsekwencje, szczególnie jeśli badania dotyczą osób czy grup podatnych na zranienie. Nasze bezpośrednie działania nie mogą przynosić szkody osobom badanym. Należy także rozważyć ich dalekosiężne i niezamierzone konsekwencje względem badanych, ich społeczności, dziedzictwa i środowiska.
2. Otwartość i szczerość
Musimy otwarcie i szczerze mówić o celach, metodach, wynikach i sposobie finansowania naszych badań. Otwartość ta, podobnie jak świadoma zgoda, nie jest statyczna, lecz oznacza podejmowanie decyzji przed rozpoczęciem badań oraz na każdym ich etapie.
3. Uzyskaj świadomą zgodę badanych i niezbędne pozwolenia
Musimy uzyskać świadomą zgodę osób biorących udział w naszych badaniach. Obserwacja praktyk mających miejsce w przestrzeni publicznej zazwyczaj nie wymaga takiej zgody. Uzyskanie świadomej zgody jest dynamicznym, ciągłym i refleksyjnym procesem. Minimalnym spełnieniem kryterium uzyskania świadomej zgody jest podzielenie się z osobami badanymi celem i metodami naszej pracy, sposobem finansowania badań, ich spodziewanymi wynikami oraz prawami i obowiązkami osób badanych. Należy także omówić kwestię anonimowości i uznania. Jednocześnie pamiętajmy, że forma wyrażenia zgodny (ustnie, na piśmie) ma znaczenie drugorzędne.
4. Ocena zobowiązań etycznych względem współpracowniczek i współpracowników oraz innych zaangażowanych osób
Badaczki i badacze często stają w obliczu wzajemnie sprzecznych etycznych zobowiązań. W przypadku konfliktów etycznych najważniejsze są nasze zobowiązania wobec osób badanych, szczególnie jeśli należą do grup wykluczonych.
5. Dostępność wyników
Wyniki naszych badań powinny zostać upublicznione, z uwzględnieniem możliwych etycznie uwarunkowanych czy wcześniej ustalonych z osobami badanymi ograniczeń. Przy podejmowaniu decyzji związanych z udostępnianiem wyników badań, badaczki i badacze powinni wziąć pod uwagę ochronę osób badanych, ich dziedzictwa i własności intelektualnej.
6. Ochrona materiałów i źródeł
Mamy obowiązek ochrony i bezpiecznego przechowywania materiałów i wyników naszej pracy zarówno w przypadku badań prowadzonych indywidualnie, jak i tych realizowanych we współpracy z innymi osobami. W sytuacjach spornych związanych z własnością materiałów czy wyników badań, o ile nie ustalono inaczej, zakłada się a priori, że badaczka/badacz jest właścicielką/właścicielem wygenerowanych przez nią/niego materiałów czy wyników. Badaczki i badacze mają obowiązek chronić dane i zebrane materiały przed ich nieuprawnionym użyciem.
7. Etyczne i oparte na szacunku relacje zawodowe
Nasze wzajemne relacje zawodowe oraz wszelkie interakcje ze studentkami/studentami, współpracowniczkami/współpracownikami oraz działania związane z recenzowaniem i nadzorem nad pracą naukową innych powinny być oparte na szacunku i inkluzywne. Nie wolno nam wyzyskiwać osób, grup, zwierząt czy zasobów kulturowych i biologicznych. Jeśli jesteśmy świadkami nadużyć, mamy obowiązek zgłoszenia ich odpowiednim władzom. (tłumaczenie i opracowanie: Agata Ignaciuk; współpraca: Agnieszka Kościańska)
W odniesieniu do ostatniego punktu, polecamy Państwa uwadze materiały na temat akcji #metoo w antropologii oraz równościową stronę UW.
