Zapusty na Kujawach. Szkice etnograficzne
Słowo karnawał najczęściej przywołuje obrazy żywiołowych parad tak charakterystycznych dla Wenecji i Rio-de- Janeiro. Zapomina się przy tym, że karnawał był i jest świętowany także w Polsce. W Wielkopolsce, na Śląsku, Kujawach czy Mazowszu pozostały tradycje obchodów karnawałowych i ciekawe zwyczaje zapustne.
W niniejszej książce autorzy koncentrują się na Kujawach. Tu świętowanie zapustów było związane z chodzeniem z kozą oraz zabawą – podkoziołkiem. Najbardziej widowiskowe są jednak grupy zapustne, które odwiedzają domy i instytucje. Podstawą publikacji są materiały etnograficzne zebrane w okolicach Lubrańca, podczas zapustów 2023 r. Autorzy opisują zapustników z Paniewa, Kruszyna i Lubania, a także przybliżają wybrane zagadnienia chodzenia z kozą: performatywność, spontaniczność, (nie)formalność, kwestie genderowe, obecność alkoholu. Podejmując te wątki nie koncentrują się na semiotyce zwyczaju i postaci, jak inni badacze, ale rejestrują obecny stan grup i praktykowanego zwyczaju. Nawiązują przy tym do teorii karnawału oraz wypróbowują podejścia związane z performatywnością i gender studies. Recenzent podkreślił, że książka „przynosi wiele wartościowych danych na temat współczesnego funkcjonowania grup przebierańców zapustnych […]. W sposób wiarygodny ukazuje motywy działania ludzi, zaangażowanych w tę tradycję”. Walorem jest także narracja, miejscami przyjmująca styl reportażu, który wciąga czytelnika w wydarzenia zapustne i pozwala współuczestniczyć w chodzeniu z kozą.
Spis treści:
- „Jesteśmy Kozą na telefon”: grupa z Paniewa - Alena Leshkevich
- „Minigrafia” Kozy Kruszyn 2023 - Michał Domański
- Lubanie − spotkanie z Kozami - Katarzyna Waszczyńska
- Spontaniczność i jej wymiary w obchodach karnawału na Kujawach - Julia Duczmal
- Elementy performatywne w kozie kujawskiej - Julian Rosiński
- „Można podczas pochodu nie pić, ale po co?” Alkohol jako element zabaw zapustowych na Kujawach - Olga Załęska
- Gender a sprawa kozy - Aniela Bocheńska
- Chodzenie z kozą na Kujawach – aspekty formalne i nieformalne (prolegomena) - Alicja Sierosławska
- Raport z wyjazdu terenowego na Kujawy 1 marca 2022 roku - Alena Leshkevich
- Raport z wyjazdów badawczych na Kujawy i Podlasie 19-26 lutego 2023 roku - Alena Leshkevich
Słowa kluczowe: zapusty, karnawał, chodzenie z kozą, przebieranie się, Kujawy, północno-centralna Polska, terenowe badania etnograficzne, spontaniczność, performatywność, gender, tożsamość lokalna.