Suknia Fridy Kahlo? Strój, fiesta i tożsamość etniczna w Oaxace (południowy Meksyk)
Wykład realizowany w ramach tegorocznego Festiwalu Nauki dotyczy genezy, współczesnych przekształceń i kulturowego znaczenia stroju zapoteczek z regionu Istmo de Tehuantepec (Oaxaca, Meksyk), utowarowionego i zawłaszczonego w wizerunku Fridy Kahlo.
Meksykańska malarka i ikona latynoamerykańskiego feminizmu Frida Kahlo nosiła z upodobaniem stroje zapoteczek z regionu Istmo de Tehuatntepec, na południu meksykańskiego stanu Oaxaca. Znajdziemy je na autoportretach artystki, fotografiach dokumentujących jej życie, bogata kolekcja ubiorów zajmuje poczesne miejsce w muzeum jej poświęconym, w mieście Meksyk. Utowarowienie wizerunku Kahlo spowodowało zawłaszczenie kulturowe: często w przekazach pop-kulturowych suknie zapoteczek nazywane są „sukniami Fridy Kahlo”, regionalny ubiór stał się częścią „wizerunku a’la Frida Kahlo”.
W trakcie wykładu przyjrzymy się genezie stroju, który powstał na przełomie XIX i XX wieku jako produkt modernizacji regionu. W porewolucyjnym Meksyku kulturowy nacjonalizm uczynił z wizerunku zapoteczek z Istmo ikoniczną reprezentację indiańskiej / rdzennej kobiecości, a Meksykanki z elit intelektualnych, w tym Frida Kahlo, zaczęły nosić ich stroje w przestrzeniach publicznych. Odświętny ubiór zapoteczek stał się wyrazem etnicznej i regionalnej dumy a także jednym z kluczowych elementów dziedzictwa narodowego Meksyku.
Porozmawiamy o kulturowym znaczeniu stroju w rozbudowanym systemie fiest religijnych (velas) i rodzinnych oraz lokalnej polityce. Skupimy się ma współczesnych przekształceniach regionalnego stylu; oficjalnych konwencjach ubiorów, zmieniających się modach i kodeksach odpowiedniego zachowania/noszenia sukni, akcesoriów czy przybrań głowy. Zapoteczki mają pokaźne kolekcje strojów, którymi się wymieniają czy sprzedają. Kreacje noszone w trakcie fiest nie powinny się powtarzać.
Dlatego przemysł modowy stanowi ważną część lokalnej gospodarki, jest przestrzenią kreatywności, sprawczości i podstawą utrzymania dla wielu kobiet i rodzin, w tym muxes – osób reprezentujących tzw. trzecią płeć. W ostatnich dekadach również muxes zakładają odświętne stroje regionalne i celebrują swoja płciową, etniczną i regionalna tożsamość podczas cyklu majowych fiest (vela muxe). Co więcej, w ostatnich latach stali/ły się nowym elementem re-brandingu kraju. Wizerunki muxe w regionalnym stroju zdobią okładki prestiżowych magazynów (np. Elle), są też stałymi elementami kampanii w przestrzeni publicznej promujących Meksyk jako kraj wspierający różnorodność, w tym płciową.
Las but not least: porozmawiamy o pracy antropolożki „od kuchni”, czyli ucieleśnionym doświadczeniu noszenia odświętnego, paradnego, uszytego z aksamitu stroju, w tropikalnym klimacie, podczas kilkudniowych obchodów
