Od Nakby 1948 do Gazy 2023. Antropologia pamięci palestyńskiego wykorzenienia

Wykorzenienie Palestyńczyków ma charakter materialny w postaci trwającej od ponad siedmiu dekad epopei uchodźczej i praktyk wymazywania arabskiego dziedzictwa z miast i krajobrazu dzisiejszego Izraela, ale też ontologiczny w postaci podważania istnienia Palestyńczyków jako narodu i ich prawa do samostanowienia. „Czy my istniejemy. Jaki dowód mamy? Im dalej od Palestyny naszej przeszłości, im bardziej prekaryjny nasz status i zakłócone nasze życie, tym bardziej poprzerywana jest nasza obecność” – pisał w 1984 Edward Said, a jego pytanie boleśnie zyskuje na aktualności w obliczu wydarzeń w Gazie.

W tym kontekście szczególne znaczenie mają praktyki zbiorowej i indywidualnej pamięci w utrzymywaniu tożsamości  społeczeństwa rozproszonego poddawanego ciągłym doświadczeniom okupacyjnej przemocy. Wyjściem do rozmowy będzie kolekcja pięciu etiud dokumentalnych, w których kamera podąża szlakiem wymazywanego dziedzictwa palestyńskiej obecności na terenach między Morzem Śródziemnym, a rzeką Jordan - szukając nieistniejącej wioski arabskiej w Galilei, zburzonego domu w Hajfie czy przenosząc się do Jerozolimy widzianej oczami palestyńskiego chłopca. W pierwszej chwili filmy te mogą być uznane za obrazy o „powrotach do korzeni”, w których kamera towarzyszy poszukiwaniom przodków i historii rodzinnych. W miarę trwania, okazuje się, że te „powroty” w przypadku Palestyńczyków, nie są możliwe, a przynajmniej nie dosłownie, a same „korzenie” są przedmiotem sporu i kontestacji. W tym sensie, filmy bardziej przypominają podążanie szlakiem skomplikowanych losów bohaterów i stanową raczej próbę wgłębienia się w zróżnicowane sposoby przeciw-pamiętania i kształtowania relacji z Palestyną wśród uchodźców i ich potomków mieszkających dziś w Wielkiej Brytanii i Polsce.

Dr Dominika Blachnicka-Ciacek jest adiunktką na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Jej badania i praktyka wizualna skupiają się na roli pamięci, narracji politycznych i konfliktu w kształtowaniu przynależności i wykluczenia wśród społeczności uchodźczych i migranckich. Jest kierowniczką projektu „Zaangażowanie na odległość. Wielostanowiskowa etnografia reakcji diaspory ukraińskiej na wojnę” (OPUS-NCN). Wcześniej współkierowała projektem Horizon 2020 na temat doświadczeń uchodźców w trudnych sytuacjach życiowych na Uniwersytecie SWPS oraz była badaczką post-doktorską w ramach grantu Arts and Humanities Research Council (AHRC) na temat widzialności i uczestnictwa uchodźców w przestrzeni publicznej na Uniwersytecie w Sheffield. Dr. Blachnicka-Ciacek uzyskała doktorat z socjologii wizualnej na Uniwersytecie Goldsmiths w Londynie (2016) i posiada certyfikat ukończenia kursu Filmu Etnograficznego na Wydziale Antropologii UCL (2011).