"Polok co nie godo po polsku to głupi Polok". Praktyki, ideologie i polityki językowe potomków Polaków w południowobrazylijskiej wsi"

Jedna z większych fal migracyjnych z Europy do Brazylii to migracja osiedleńcza z końca XIX wieku mająca na celu kolonizację południowej części Brazylii i wprowadzenie tam nowoczesnego rolnictwa. Wśród osadników byli również Polscy, pochodzący w większości z zaboru rosyjskiego (Królestwa Polskiego) i Galicji Wschodniej.

Wsie zakładane przez polskich osadników były często swego rodzaju etnicznymi lub narodowymi enklawami, zakładanymi w oddali od większych miast. Spowodowało to zachowanie wielu elementów kultury określanych jako „polskie”. W jednej z takich wsi, Rio Claro do Sul, prowadzę badania etnograficzne od 2015 roku. Zachował się tam będący w codziennym użytku język polski – archaiczny dialekt, będący wynikiem kontaktów językowych pomiędzy różnymi odmianami polszczyzny z czasu migracji, językiem portugalskim i innymi językami lokalnymi. Jednocześnie odbywa się tam kurs języka polskiego i działa zespół folklorystyczny – obie inicjatywy promują i upowszechniają polszczyznę współczesną.

Podczas spotkania przyjrzę się jednym z ważniejszych pojęć antropologii lingwistycznej, mianowicie praktykom, ideologiom i politykom językowym oraz ich użyteczności w etnograficznym badaniu językowej codzienności potomków Polaków w Brazylii. Zadamy sobie pytanie, jakim językiem mówią mieszkańcy i mieszkanki Rio Claro, jakie mieli lub mają repertuary językowe, a także w jakich sytuacjach posługują się językiem polskim i co o nim sądzą oraz jakie języki są obecne w przestrzeni wsi i dlaczego.

Karolina Bielenin-Lenczowska – antropolożka i lingwistka, adiunktka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, obecnie jest profesorką wizytującą na Uniwersytecie Federalnym stanu Santa Catarina we Florianopolis. Zajmuje się antropologią migracji i diaspory. Przez wiele lat prowadziła badania w Macedonii, autorka książki „Spaghetti z ajwarem. Translokalna codzienność muzułmanów w Macedonii i we Włoszech” (WUW 2015). Obecnie prowadzi badania etnograficzne i etnolingwistyczne wśród Brazylijczyków polskiego pochodzenia, zajmując się praktykami jedzeniowymi i językowymi w kontekście dziedzictwa kulturowego.