„Oraz że cię nie opuszczę aż do śmierci". Praktykowanie nierozerwalności w rzymskokatolickich małżeństwach

Przemiany intymności charakterystyczne dla ponowoczesnych społeczeństw spowodowały, że wzory życia w parze uległy znacznemu zróżnicowaniu, a małżeństwo stało się tylko jedną z możliwych opcji wyboru. Choć trwałe związki pozostają dla wielu osób punktem odniesienia w projektowaniu swojego życia intymnego, to idea związku „na zawsze” i „na wyłączność” straciła swój dominujący status w świeckim świecie. Tymczasem jest ona konsekwentnie podtrzymywana przez Kościół rzymskokatolicki w postaci reguły nierozerwalności małżeństwa, rozumianego jako wyłączny związek kobiety i mężczyzny.

W naszym wystąpieniu chcemy pokazać, jak ta abstrakcyjna reguła, nakładana na wiernych przez instytucję Kościoła, jest przekładana na konkretne praktyki podejmowane przez religijne kobiety w codziennym życiu i jak te praktyki wytwarzają zwrotnie nieformalne reguły podtrzymywania małżeństwa. Proponujemy przyjrzenie się tym procesom przez pryzmat zarówno praktyk zrutynizowanych, cyklicznych w ramach małżeństwa, jak i będących reakcjami na kryzysy oraz „tąpnięcia” zachodzące w związku. Odwołujemy się do danych zebranych w ramach badań jakościowych, które prowadziłyśmy wśród wielkomiejskich, wykształconych i zaangażowanych religijnie rzymskich katoliczek, w ramach projektu „Opór i podporządkowanie. Sprawczość religijna rzymskokatolickich kobiet w Polsce”, finansowanego ze środków NCN. Bazując na zebranym materiale badawczym, wybrałyśmy trzy typy praktyk: religijnego ujednorodniania, sakralizowania codzienności oraz osadzania związku w katolickich sieciach, za pomocą których zaangażowane religijnie katoliczki realizują w codziennym życiu katolicką regułę nierozerwalności małżeństwa.

Bio:
Anna Szwed – doktor socjologii, adiunktka w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień płci i religii, religijności kobiet, lived religion i obecności religii w sferze publicznej. Autorka artykułów poświęconych kobietom i katolicyzmowi oraz dyskursowi Kościoła rzymskokatolickiego. Autorka książki Ta druga. Obraz kobiety w nauczaniu Kościoła rzymskokatolickiego i w świadomości księży (Nomos, Kraków 2015). Obecnie (2018-2022) kierowniczka projektu poświęconego religijności kobiet „Opór i podporządkowanie. Sprawczość religijna rzymskokatolickich kobiet w Polsce”, finansowanego ze środków NCN.

Katarzyna Leszczyńska jest socjolożką, profesorką na Wydziale Humanistycznym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Interesuje się socjologią płci, organizacji i religii oraz socjolingwistyką. Kierowała projektami badawczymi wspieranymi przez NCN, poświęconymi m.in. relacjom między płcią, organizacjami religijnymi a kontekstem kulturowym, polskim i migracyjnym. Autorka książek, m.in. „Płeć w instytucje uwikłana” (2016), „Cztery wizje Europy. Analiza wypowiedzi Jana Pawła II i duchownych Kościoła w rzymskokatolickiego w Polsce” (2009), współredaktorka prac zbiorowych, np. „Kobiety i religie” (2006). Autorka i współautorka wielu artykułów naukowych w krajowych i międzynarodowych czasopismach („Journal of Contemporary Religion”, „Polish Sociological Review”, „Studia Socjologiczne”, „Journal of Alternative Spiritualities and New Age Studies”).

Agata Rejowska jest doktorantką w Instytucie Socjologii i asystentką w Instytucie Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a w 2021 roku odbyła również staż w Centrum Socjologii Kulturowej Uniwersytetu Yale jako visiting assistant in research. Jest kierowniczką projektu pt. „Śluby humanistyczne jako społeczne performanse. Rekonstrukcja znaczeń”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu „Preludium”. Od 2019 roku jest również członkinią grupy badawczej realizującej pod kierownictwem dr Anny Szwed projekt pt. „Opór i podporządkowanie. Sprawczość religijna rzymskokatolickich kobiet w Polsce.”, finansowany przez NCN. Publikowała w czasopismach takich jak Sociology of Religion, Social Compass czy Polish Sociological Review.