"Troska na odległość. Migranci jako agenci rozwoju"

Gościnią seminarium będzie dr Helena Patzer, nasza współpracowniczka z IEiAK UW.

Streszczenie:
Prezentowane badania, dotyczące migranckich powiązań transnarodowych, prowadzone były przeze mnie w Stanach Zjednoczonych i w Republice Filipin od 2007 roku. Obecnie wracam do nich, żeby przedyskutować koncepcję „troski na odległość” i „rozwoju” w kontekście transnarodowych mobilizacji. W moim wystąpieniu zanalizuję związki między państwem i rodziną i pokażę konsekwencje tych praktyk i retoryki, takie jak wzmocnienie przekazu organizacji pozarządowej, ale też wpisywanie się poprzez to w struktury patronażu. Zaangażowanie w pomoc w kraju pochodzenia rodzi silny system zależności, hierarchiczny podział między migrantami i nie migrantami, a także sprawia że migranci stają się – za pośrednictwem przekazów finansowych i społecznych – agentami rozwoju (por. Faist 2008).
Migracja filipińska często opisywana jest jako sztandarowy przykład silnych powiązań transnarodowych (zob. Basch, Glick Schiller, Szanton Blanc 1994). Moim wkładem jest opisanie grupy wysoko-wykwalifikowanych migrantów i migrantek, którzy rzadko do tej pory byli podmiotem badań. Ponadto łączę dwa poziomy powiązań transnarodowych – poziom indywidualny, czyli pomoc rodzinie, oraz poziom wspólnotowy, czyli wsparcie projektów i organizacji pozarządowych. Jest to ujęcie nowe, gdyż dotychczas te sfery aktywności traktowano raczej rozłącznie. Powiązanie tych dwóch poziomów pozwala na szerszą analizę zjawiska transnarodowości i zastanowienie się kiedy i w jakich warunkach możliwe jest zaistnienie „troski na odległość” w różnych jej przejawach.
W obliczu katastrof ekologicznych, wojen, czy kryzysów zdrowotnych we współczesnym świecie przyjrzenie się transnarodowej mobilizacji staje się jeszcze bardziej aktualne. Działania diaspory nie są oczywiście niewinne, ze względu na wytwarzane nierówności i relacje władzy, jednak jest to nieodzowna część życia migrantów we współczesnym świecie. Pomoc wysyłana przez społeczności migranckie do krajów pochodzenia została zauważona przez rządy państw i organizacje międzynarodowe, stała się też podstawą kształtowania polityk migracyjnych i zagranicznej pomocy rozwojowej.
Nazwanie tych wszystkich transnarodowych działań „troską na odległość” służy podkreśleniu obecnego w nich zaangażowania i afektu, a także tego, jaką rolę odgrywa w nich język pokrewieństwa. Objęcie indywidualnych rodzinnych działań tą samą kategorią, co działania bardziej sformalizowane, pozwala pokazać nakładanie się tych różnych sfer aktywności, a także tego, na ile retoryka rodzinna wzmacnia działania na rzecz lokalnej społeczności i państwa. Jednym z ważnych wątków pracy jest pokazanie funkcjonowania relacji władzy na obu tych poziomach i uwikłania pomagania i troszczenia się w wizje rozwoju, lepszego życia i rodziny (por. Gronemeyer, Drążkiewicz-Grodzicka, Escobar). Analiza transnarodowego zaangażowania migrantów pozwala odsłonić pewne prawidłowości i wzorce, które mogą pomóc zrozumieć działania zarówno społeczności migranckich, jak i państw wysyłających.

Dr Helena Patzer – antropolożka, adiunktka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW. Prowadzi badania dotyczące migracji, szczególnie diaspory filipińskiej w Europie i Stanach Zjednoczonych. Jej zainteresowania badawcze obejmują: transnarodowość, antropologię rozwoju, studia nad rodziną w procesie migracji, nowe media, udział diaspory w projektach pomocowych, metodologię badań. Jej doktorat dotyczył udziału wysoko-wykwalifikowanych migrantów filipińskich w Stanach Zjednoczonych w projektach rozwojowych w kraju pochodzenia (Long-distance Care. The Practice of Sustaining Transnational Ties by Filipino Immigrants in Boston).
Jest autorką filmu etnograficznego „Money Tree” (2013), a także redaktorką wydanej wspólnie z Tomaszem Rakowskim książki Pretextual Ethnographies. Challenging the Phenomenological Level of Anthropological Knowledge-Making (Sean Kingston Publishing, 2018).

Do przeczytania dla chętnych:
Faist, Thomas (2008): “Migrants as Transnational Development Agents: An Inquiry into the Newest Round of the Migration-Development Nexus”, Population, Space and Place 14, 1 (2008): 21-42.