Podolskie zielniki. Praktykowanie wiedzy o roślinach na Podolu Wschodnim
Ta książka jest wielowątkowym opisem relacji łączących ludzi i rośliny w środkowoukraińskiej wsi i jej okolicach. Przedstawiony w niej materiał badawczy pochodzi z dłuższych i krótszych pobytów na Podolu między wiosną 2009 a latem 2018 roku, jednak rdzeń pracy stanowią materiały zebrane podczas etnograficznych badań terenowych w latach 2012 i 2013, prowadzonych do pracy doktorskiej. To, że obserwowałam i analizowałam ludzko-roślinne powiązania, wynikało z moich własnych zainteresowań – jestem antropolożką kulturową i biolożką, ale temat ten przyszedł do mnie również od ludzi, których spotykałam na Podolu. Ich wrażliwość na rośliny i codzienne z nimi interakcje, poszukiwanie roślin przydatnych w domowych apteczkach, troska o rośliny ozdobne czy wreszcie deklaracje dotyczące tego, jak istotne są dla poszczególnych osób konkretne rośliny, powodowały, że byłam utwierdzana w tym, iż podzielamy z moimi rozmówcami zainteresowanie florą. Pytania o rośliny właściwie nigdy nikogo nie dziwiły, a temat badań dotyczący wiedzy o roślinach był przez moich rozmówców uznawany za istotny. Jest to monografia przedstawiająca ludzi i rośliny żyjących w konkretnym momencie i czasie, opisuje praktykowanie wiedzy o roślinach, czyli procesy, które są zmienne i przebiegają bezustannie. Oznacza to, że to, co jest tu opisane, pokazuje stan z chwili zbierania materiału i zapisywania jego analizy. Siłą rzeczy od tego czasu zmieniały się sieci relacji moich rozmówców, czy też pojawiały się nowe teksty teoretyczne, bo bardzo wiele badaczek i badaczy w ostatnim czasie zwróciło się ku relacjom z aktorami innymi niż ludzcy. To, co dla tej książki kluczowe, czyli spojrzenie z etnograficzną wrażliwością na opisywanych ludzi, rośliny i sieci relacji, w które są zanurzeni i które współtworzą, daje możliwość poznania konkretnych ludzko-roślinnych spotkań i przyjrzenie się im w świetle wybranych przeze mnie – autorkę – koncepcji teoretycznych. Daje też czytelniczce i czytelnikowi pole do własnych interpretacji opisanych ludzko-roślinnych splątań, dlatego starałam się, by opis był jak najbardziej gęsty. Zmiany w relacjach ludzi i roślin zostały bardzo przyspieszone przez eskalację działań wojennych Rosji na terytorium Ukrainy od 24 lutego 2022 r., wpływają na to wywołane wojną zmiany społeczne (np. związane ze wzmożeniem dyskusji dotyczących ukraińskiej tożsamości) i środowiskowe (np. niszczenie siedlisk, czy wzmożone zapotrzebowanie na drewno opałowe). Dlatego tym bardziej wydaje mi się istotna możliwość spojrzenia na to, jak były kształtowane indywidualne relacje ze środowiskiem w środkowoukraińskiej, dość dużej wsi, do czasu ogromnego nasilenia migracji ludzi wewnątrz i na zewnątrz Ukrainy, do czasu bardzo intensywnego i gwałtownego wpływu na trajektorie ludzkich biografii i przyrodę. Wymieniona w tytule wiedza jest przeze mnie traktowana jako praktyka społeczna. Opisuję to, jak jest tworzona i jaka jest wielowątkowa i zmienna, zarówno w warstwie dyskursywnej, jak i (a może: przede wszystkim) w tych warstwach, które są trudne do zwerbalizowania, są wiedzą ucieleśnioną, tworzoną w ciele i poprzez nie. Celem moich badań był opis i analiza relacji łączących ludzi i rośliny w wybranych miejscowościach obwodu winnickiego. W głównej mierze analizowałam lokalne praktyki związane z roślinami w szerokim kontekście życia codziennego. Struktura książki do pewnego stopnia odzwierciedla te splątane nici relacji, czytelnikowi daje możliwość wędrowania po nich i stopniowego zanurzania się w nie, a mnie – autorce – umożliwiła jak najmniej hierarchiczne przedstawienie opisywanych aktorów.
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Doskonała nauka II”.