prof. dr hab. Jerzy Sławomir Wasilewski
Kontakt
Obszary zainteresowań
antropologia symboliczna, wierzenia tradycyjne i kultura duchowa; obszar badań: Azja Centralna, Daleki Wschód.
Doświadczenie badawcze i dydaktyczne
1973 magisterium, praca Kategoria przestrzeni w kulturze koczowniczej
1978 doktorat, rozprawa Rzecz i rytuał. Semiotyczna analiza jurty mongolskiej (promotor - prof. dr Witold Dynowski)
1991 habilitacja, rozprawa Tabu a paradygmaty etnologii
2005 - stanowisko profesora nadzwyczajnego UW
2012 - tytuł profesora nadzwyczajnego
Zainteresowania badawcze, czyli na jaki temat zbieram materiały
Moje bieżące poszukiwania koncentrują się wokół zagadnień globalizacji. Etnolog/antropolog staje tu wobec dylematu: jak badać ten potężny proces, nie powielając ogólnikowych czy banalnych diagnoz, sporządzanych przez wielkich ideologów. Moja odpowiedź brzmi: „patrzeć (badać) lokalnie, widzieć (interpretować) globalnie”. W zgodzie z tą dewizą zbieram pochodzące z różnych obszarów świata (głównie z Azji) materiały, tworząc konkretne „studia przypadków”. Potężny prąd globalizacji przeciska się zawsze przez jakieś lokalne „ucho igielne”, kształtując — a jednocześnie będąc kształtowanym — przez różnorodne miejscowe realia. „Globalna gehenna” sąsiaduje z „globalną groteską”. Tokijska giełda rybna, posowieckie święto syberyjskich pasterzy renifera, życie chińskich nędzarzy na wysypisku śmieci wyeksportowanych z Europy, londyński czy berliński wielokulturowy karnawał — wszystkie takie globalizacyjne mrowiska oferują badaczowi wgląd w rozmaitość stylów życia, formujących się pod wpływem czynników z drugiego krańca globu.
W badaniach terenowych i penetracjach, jakie najchętniej prowadzę — podobnie jak przed laty — na obszarach Azji Centralnej, Syberii i Dalekiego Wschodu, kontynuuję dawne zainteresowania tradycyjnymi systemami symbolicznymi (archaiczne modele świata, szamanizm). Dziś, gdy przeszły one radykalną dezintegrację, a na dodatek w antropologii dawno już odtrąbiono „koniec paradygmatu”, nie da się patrzeć na nie w stary sposób strukturalno-systemowy. Ważne jest spotkanie z konkretnym człowiekiem jako autorem i twórcą w kontekście jego kultury — to ono stanowi o sensie etnologicznej przygody (patrz cykl Etnolog w podróży w piśmie Konteksty).
Moje prace gabinetowe mają na celu zamknięcie dwóch obszarów nienowej refleksji. Pod hasłem „NieCzystość” ujmuję problematykę tabu, zakazów magicznych, wykluczenia, wydzielenia i skalania. Natomiast „NiePoważność” to wielka sfera zachowań kulturowych (w tym anty-kulturowych), których wspólnym mianownikiem jest śmiech. Nadal borykam się z syntezą, która powinna pokazać, jak interpretuje się w etnologii archaiczne mitologie trickstera, obrzędowy clowning i rytualną parodię, jak patrzeć na plebejskie formy humoru w dzisiejszej kulturze masowej i na peryferiach kulturowych. Oba te wielkie zagadnienia mam nadzieję objąć w oddzielnych publikacjach.
Hołdując przekonaniu, że etnograf powinien być zbieraczem-łowcą, kolekcjonuję (przygodnie) takie orientalia, które uroczo ilustrują dawne europejskie wyobrażenia Wschodu i odwrotnie. Nie ma nic smaczniejszego niż XVIII-wieczny orientalizm (co by na to nie powiedział Edward Said).
Dydaktyka
- Seminarium magisterskie
- Seminarium kierunkowe II: Globalne wymiary kultury
- Etnologia Azji
- Going Global! Glamour, Gehenna and Grotesque in a Globalized World
- Translatorium.
Promotor prac doktorskich: 2 (Paweł Krzyworzeka, Andrzej Perzanowski)
Publikacje
czyli teksty ważniejsze i/lub ciekawsze
Książki
Podróże do piekieł. Rzecz o szamańskich misteriach, Warszawa 1979, 1984.
Tabu a paradygmaty etnologii (rozprawa habilitacyjna), Warszawa 1991.
Pasterze renifera mongolskiej tajgi, Warszawa (DiG) w druku.
Artykuły (po 2000 r.)
2013 - Pochwała NiePoważności. O potrzebie antropologii komicznej transgresji
2006 - Smutek Arktyki w masce święta, w szamańskim kostiumie. Etnolog w podróży (6), "Konteksty”, t. LX, nr 2 (273), str. 5-14.
2006 - Strach jakucki — od szamańskiej grozy do wielkomiejskich lęków. Czego boi się Homo postsovieticus (religiosus) w: Horyzonty Antropologii Kultury, Warszawa.
2006 - Midsummer Night under the Polar Circle. The Yakut Ysyakh-Festival, w: Journeys of Expressions IV: Tourism, Carnival and Folklore, Sheffield.
2006 - Antropolog kultury wobec człowieka natury, w: Natura — Edukacja — Kultura. Pedagogika źródeł (red. B. Przyborowska), str. 25-40, Toruń.
2005 - Transgraniczny raj Tyrolu, „National Geographic Traveler”, nr spec. 1, s. 60-62.
2005 - Mont Blanc, „National Geographic Traveler”, nr spec. 1, s. 72-75.
2005 - Is Fear:Festivity as Uncertainty:Freedom? Folk narratives and festivals as mirrors of transformation (the Sakha-Yakut case). Paper presented at the Fifth NECEN Conference on the Anthropology of Post-Socialism, Oslo 22-24 April 2005.
2004 - Wśród pasterzy reniferów mongolskiej tajgi. Etnologiczny „raport mniejszości”, „Uniwersytet Warszawski. Pismo uczelni”, nr 1 (17), s. 12-14.
2004 - Śladami wymyślonej ucieczki. Etnolog w podróży (5), „Konteksty”, t. LVIII, nr 3-4, s.75-86.
2004 - Człowiek niewygasłego wejrzenia, „Konteksty”, t. LVIII, nr 3-4, s. 237-8
2003 - (współautor L. Mróz) Regressing to Nature, Reviving Tradition, Building Ethnicity. A Case of the Reindeer-breeders of the Mongolian Taiga [w:] Between Tradition and Postmodernity. Polish Ethnography at the Turn of the Millennium, ed. L. Mróz, Z. Sokolewicz, Warsaw, s.153-170.
2003 - Kto komu mówi bonjour na Mont-Blanc? Próba antropologii zachowań zdawkowych, „Konteksty”, t. LVII, nr 3-4, s. 165-174.
2002 - Śmieszny, diabelski, święty. O tricksterskim splocie wątków w postaci św. Piotra, w: Fascynacje folklorystyczne, Księga poświęcona pamięci Heleny Kapełuś, Warszawa, s. 159-164.
2002 - Konfucjusz przed kamerami, szamanki przy mikrofonie, „Konteksty”, t. LVI, nr 1-2, s. 86-93.
2002 - Ludzie tajgi, ludzie rena, ludzie... „Konteksty”, t. LVI, nr 3-4, s. 60-67.
2001 - Opisywanie Chin, „Konteksty”, t. LV, nr 3, s. 172-181.
2000 - Simple Games, Complex Meanings, w: The Fourth International Conference on Traditional Field Plays, Tokyo.
2000 - Yagai densho asobi. Koksai kaigi hokokusho, w: The Fourth International Conference on Traditional Field Plays, Tokyo [referat Simple Games, Complex Meanings [w jęz. japońskim]
A ponadto
Jako koordynator programu SOCRATES-ERASMUS zachęcam studentów do starań o wyjazd stypendialny na etapie magisterskim do bratnich instytutów etnologii na uniwersytetach w Barcelonie, Berlinie, Kopenhadze, Lille, Lund, Wiedniu i Yivaskyla. Są to pobyty jednosemestralne (z możliwością przedłużenia do roku), w pełni zaliczane do toku studiów na UW. Kwalifikację przeprowadzamy co roku w marcu (czasem trzeba wcześniej zdać egzamin z języka obcego w SJO).
Projekty badawcze
Wykonawca grantu ,,Lokalne wymiary rozwoju. Badania nad nowymi formami działań rozwojowych i samoorganizacji społecznej wśród Torgutów z somonu Bułgan w zachodniej Mongolii" (N N109 180440) (27 maj, 2011 - 26 maj, 2014).
Kierownik grantu promotorskiego Recepcja amerykańskich wzorców przedsiębiorczości w polskich realiach społeczno-kulturowych. Na przykładzie wybranych firm sprzedaży bezpośredniej (N N109 352536) (3 lipiec, 2009 - 23 wrzesień, 2011).
Społeczność izolowana w warunkach otwarcia ekonomicznego i kulturowego. Caatanowie północnej Mongolii — etnologiczne badania ratownicze, 1999-2003; grant MNiSW nr 1 H01H01616, kierownik grantu.
Jakucja w sto lat po Sieroszewskim. Etnograficzne studium kultury Jakutów i innych społeczności rdzennych w Republice Sacha, 2003-2005; grant MNiSW nr 2H01H00425, wykonawca.
Konferencje, seminaria, wykłady gościnne
2012
„Trumienna enigma – czy wierzyć odległym analogiom?”, Konferencja IV Funeralia Warszawskie, Zespół Historii Kultury Staropolskiej, Instytut Historyczny UW, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 21-22.10.2012
„Biblijne zakazy – wprowadzenie do dyskusji”, VII Sympozjum Starożytna Palestyna/Izrael, „Kobiece-Męskie”, Instytut Historyczny UW, 24-26.09.2012 (Biblijne tabu w ujęciu Jerzego Wasilewskiego (seminarium)
Wykład na Yeditepe Universitasi (Stambuł, Turcja) w ramach programu Erasmus – wizyta organizacyjna koordynatora
2011
Tygodniowy cykl wykładów na Uniwersytecie w Tbilisi (Gruzja) nt. globalizacji - 2011 (BST)
International Society for Shamanistic Research – konferencja nt. Szamanizmu PME w Warszawie
Sesja naukowa Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem pt. „ANTROPOLOGIA, PAMIĘĆ, HISTORIA. WOKÓŁ PROJEKTU ‘ZAKOPIAŃCZYCY – W POSZUKIWANIU TOŻSAMOŚCI’” Jerzy Wasilewski - referat pt. Człowiek niezwykły a tożsamość lokalna
2009
KONGRES International Union of Anhropological and Etthnological Sciences Kunming, Chiny, 27-31 lipca 2009;
2008
Organizator: Komitet Nauk Etnologicznych PAN i Instytut Archeologii i Etnologii PAN przy współpracy Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM, Będlewo, 13-15 czerwca 2008 r., Konferencja „Komunikacja i dialog kultur” , przewodniczenie sesji
2007
Konferencja koordynatorów programu Nordic Eastern-Central European Network (NECEN), Kopenhaga, 15-17 września 2007
Uniwersytet Warszawski, Warszawa, 20 czerwca 2007, konferencja z okazji 100 rocznicy urodzin Mircei Eliadego, Tytuł referatu: „Okulary Eliadego – za silne czy za słabe”?
Komitet Nauk Etnologicznych PAN i Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM, konferencja "Antropologiczne spojrzenie na globalizację: doświadczenia i wyzwania", Poznań, 23-24 X 2007, referat "Globalizacja – czy w nią wierzyć, jak ją badać, jak o niej mówić",
2006
Konferencja koordynatorów programu Nordic Eastern-Central European Network (NECEN), 25-27. 03. 06, St. Petersburg.
Konferencja programu badań arktycznych Boreas, Cambridge University, Scott Polar Research Institute, 14-18. 10. 06, (prowadzenie sesji).
2005
Organizator: NECEN (Nordic Eastern-Central Europe network), The Fifth NECEN Conference on the Anthropology of Post-Socialism, Tyriheim (Norwegia), 22-24 kwietnia 2005, tytuł referatu: Is Fear : Festivity as Uncertainty : Freedom? Folk narratives and festivals as mirrors of transformation (the Sakha/Yakut case); przygotowanie i prowadzenie jednej z 6 grup dyskusyjnych.
Uniwersytet w Oslo: udział w konferencji krajowych koordynatorów programu NECEN, 25.04. 2005.
Sheffield Hallam University, “Journeys of Expression IV: Festivals, Carnival, Folklore”, Dubrovnik, 17-20 marca 2005.Tytuł referatu: Midsummer Night under the Polar Circle. The Yakut Ysyakh-Festival and the "Global Grotesque".
Max Planck Institute for Social Studies - wykład na Uniwersytecie w Halle, 15.12. 2005.
Wyjazdy badawcze: Badania terenowe w Jakucji (Wierchojańsk, Jakuck) Lipiec 2005.
2004
6-8 września 2004 uczestnictwo w konferencji programu badań arktycznych Boreas, organizowanej przez Cambridge University, Scott Polar Research Institute (Dr Piers Vitebsky). Prace koncepcyjne nad sformułowaniem dużego międzynarodowego programu badań, finansowanego przez European Science Foundation.
9-10 września uczestnictwo w konferencji The Ecology and Political Economy of Beringia, Department of Anthropology, University of Aberdeen, W. Brytania (Prof. Tim Ingold).
Badania terenowe: Kultura duchowa współczesnych Jakutów, czerwiec-lipiec 2004, centralna Jakucja, wywiady etnograficzne.
Nagrody i stypendia
2013 Medal "Nairamdal "Przyjażn" na mocy Rozporządzenia Prezydenta Mongolii
2011 Nagroda Rektora UW i Dziekana Wydziału Historycznego Clio
2003 Stypendium Rektora UW
Członkostwo w organizacjach
Komitet Nauk Etnologicznych PAN
Rada naukowej Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie
Udział w radach czasopism:
Przegląd Humanistyczny
Studia Ethnologica Pragensia
Etnografia Nowa
Udział w redakcjach serii wydawniczych:
Studia Ethnologica
Biblioteka Klasyków Antropologii
Archiwum Etnologiczne
Popularyzacja
Wykład w ramach Festiwalu Nauki pt. Antropolog patrzy na globalizację.