Inicjatywy transformacyjne w andyjskich społecznościach wiejskich. Narracje i strategie zmiany społecznej z perspektywy antropologicznej

Celem projektu była analiza Inicjatyw Transformacyjnych (IT) w Andach boliwijskich, peruwiańskich i kolumbijskich jako potencjalnych alternatyw dla neoliberalnej polityki rozwojowej. Projekt odpowiadał na potrzebę wypełnienia luki badawczej w postaci niedoboru studiów przypadku ukazujących rzeczywiste funkcjonowanie oddolnych strategii zmiany społecznej w Ameryce Łacińskiej oraz ich porównania z alternatywami ekonomicznymi rozwijanymi w Europie. 

W krajach Ameryki Łacińskiej od lat 90. XX wieku wdrażane były neoliberalne reformy, które miały przyspieszyć rozwój gospodarczy, lecz w praktyce doprowadziły do wzrostu nierówności i konfliktów wokół zasobów naturalnych. Niezadowolenie z efektów tych reform stało się impulsem do powstawania nowych ruchów społecznych i idei takich jak Buen Vivir, inspirowanych kulturą andyjskich Indian. W projekcie przyjęto założenie, że oddolne strategie zmiany społecznej mogą dostarczyć alternatywnych rozwiązań wobec dominującego modelu rozwoju i podjęto próbę zbadania ich funkcjonowania, skuteczności oraz warunków, w których mogą się one rozwijać.

Zespół badawczy przez 23,5 miesiąca prowadził intensywne badania etnograficzne w czterech lokalizacjach w Peru, Boliwii i Kolumbii, dokumentując około 30 przypadków oddolnych inicjatyw gospodarczych na obszarach wiejskich. Wyniki badań pozwoliły na dogłębną analizę IT, ich lokalnego kontekstu oraz wpływu czynników politycznych, społecznych i ekonomicznych na ich rozwój. Pokazały również, że oddolne strategie zmiany społecznej nie funkcjonują w izolacji — ich skuteczność jest ściśle związana z kontekstem politycznym, dostępem do zasobów oraz sieciami społecznymi. 

Jednym z kluczowych ustaleń projektu jest to, że latynoamerykańskie IT różnią się od ich europejskich odpowiedników. Podczas gdy europejskie inicjatywy często osadzone są w globalnych narracjach o zrównoważonym rozwoju i transformacji ekologicznej, IT w Andach koncentrują się na zapewnieniu podstawowych warunków bytowych w obliczu zmian klimatycznych i trudnych warunków ekonomicznych. Projekt pozwolił także na weryfikację przydatności Ontologii Politycznej jako narzędzia analitycznego do badania oddolnych inicjatyw, ukazując IT jako dynamiczne formacje, w których lokalne społeczności negocjują swoje miejsce w globalnym systemie gospodarczym i politycznym.

Ponadto zebrane materiały umożliwiły wzbogacenie kulturowej teorii narracji, ukazując, że lokalne narracje nie tylko wyrażają sprzeciw wobec neoliberalnych modeli rozwoju, ale są także sposobem adaptacji i przetrwania. Projekt sformułował odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące warunków, w jakich oddolne strategie zmiany społecznej mogą skutecznie funkcjonować jako alternatywa dla polityki rozwoju opartej na neoliberalizmie.

Seria czterech podcastów powstała w celu promocji wyników badań wśród odbiorców z krajów Ameryki Łacińskiej, w tym ze społeczności, w których były prowadzone badania. 

Capitulo 1- sobre el proyecto Iniciativas de Transformacion 

Capitulo 2 - Asistencialismo

Capítulo 3 - Territorio y multiterritorialidad de dónde somos 

Capitulo 4 - El encanto ambiguo de la comunidad_ autonomía, poder y conflictos de transformación en los Andes bolivianos