Poza Infamię - Wybrane zagadnienia etnografii transnarodowych społeczności romskich

[Autorki obrazu Nadia Bołdyzer i Sonia Styrkacz]

W spotkaniu online udział wezmą mgr Sonia Styrkacz (Ośrodek Badań nad Migracjami UW), mgr Monika Szewczyk (Uniwersytet Jagielloński i Ośrodek Badań nad Migracjami UW), prof. Michał P. Garapich (London Metropolitan University i Ośrodek Badań nad Migracjami UW).

Tytułowa Infamia to niedawna produkcja Netflixa, w którym główna bohaterka jest polską Romni mieszkającą w Walii, a na skutek rodzinnych komplikacji wraca do Polski. Wykład nie ma na celu analizy serialu, niemniej w Infamii po raz pierwszy w kulturze popularnej pojawia się wątek polskich Romów mieszkających poza granicami Polski. Skąd się tam wzięli i co robią? Dlaczego nie ma o nich ani słowa w zalewie badań nad polskimi emigrantami? I jakie to ma konsekwencje dla Romów, Gadziów (nie-Romów) i badań nad etnicznością?

Wykład dotyczyć będzie kilku zagadnień związanych z migracjami polskich Romów, które są przedmiotem dwóch finansowanych przez NCN projektów badawczych (POLONEZ 2016-2018, OPUS 2019-2023). Na początku jednak przedstawimy epistemologiczną i antropologiczną motywację stojącą za samymi badaniami, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzeni akademickiej ciszy jaka znaczyła do niedawna migracje romskie zarówno w polskich badaniach migracyjnych jak i romologicznych. To dość intrygujące zdublowanie naukowego wyparcia nie jest przypadkowe: z jednej strony, mamy esencjalizującą tradycję folkloryzacji Romów w polskiej romologii, w której migracje są ‘innego rodzaju’, z drugiej, tradycję polskich badań migracyjnych naznaczonych metodologicznym nacjonalizmem i dyskursywną eksmisją mniejszości etnicznych mającą na celu normatywizację narodowej homogeniczności. W tym zagęszczeniu nieporozumień szczególnie nie jest łatwo wybrzmieć głosowi badaczy i badaczek romskich, ponieważ spora część produkcji naukowej na temat Romów naznaczona jest post-kolonialną władzą ekspertów, którzy o Romach wiedzą więcej niż sami Romowie, a co za tym idzie uzurpują sobie władzę dekretowania co romskie jest, a co nie. Oba projekty miały na celu krytyczne podejście do owej wiedzy - zarówno w badaniach migracyjnych, jak i romologicznych - a jednocześnie zaproponowanie oryginalnych, etnograficznie i auto-etnograficznie ugruntowanych interpretacji współczesnych przeobrażeń społeczności romskich, które niejednokrotnie są transnarodowo rozpięte pomiędzy Polską, Wielką Brytanią, Niemcami etc. Takie teoretyczne i epistemologiczne oczyszczenie pola pozwoli nam następnie przedstawić wybrane zagadnienia z naszych badań etnograficznych. Skupimy się na kwestiach stanowiących główne pytania badawcze projektu, dotyczących pokrewieństwa, rodziny i granicy etnicznej, a w szczególności na konsekwencji migracji jaką jest intensyfikacja małżeństw międzygrupowych (pomiędzy różnymi grupami romskimi), znaczeniu małżeństw mieszanych (romsko-gadziowskich) dla reprodukcji kulturowej, roli historii mówionej w kontekście relacji romsko-łemkowskich oraz zagadnieniu konwersji religijnych.

Biogramy:

Mgr Sonia Styrkacz jest psycholożką, współpracuje z Ośrodkiem Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego. Jest także asystentem dydaktycznym na prywatnych uczelniach. Kończy studia doktoranckie na pedagogice na Uniwersytecie Śląskimi i jest tuż przed otwarciem przewodu doktorskiego na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje ją także praca terapeutyczna CBT (cognitive-behavioral therapy).

Mgr Monika Szewczyk jest doktorantką Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz współpracowniczką Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego. Realizatorka wielu projektów krajowych i międzynarodowych o tematyce romskiej. Zainteresowania badawcze dotyczą migracji Romów, zagadnień mniejszości narodowych i etnicznych, roli historii mówionej w polityce tożsamości. Działa na rzecz zachowania kultury, tradycji, przekazów ustnych, w tym języka romskiego jako nośnika niematerialnego dziedzictwa kulturowego Romów.

Prof. dr Michał P. Garapich jest antropologiem, autorem i współautorem ponad 60 publikacji naukowych, w tym dwóch monografii dotyczących zagadnień migracji, oporu społecznego, transnarodowości, nacjonalizmu, bezdomności i politycznego zaangażowania. Jest też autorem monografii używającej etnografii intymnej pt. „Dzieci Kazimierza” (Czarne 2019), za którą otrzymał nagrodę historycznej książki roku Tygodnika Polityka. Pracuje na London Metropolitan University, związany też z Ośrodkiem Badań nad Migracjami UW, w którym kierował dwoma projektami dotyczącymi migracji polskich Romów finansowanymi przez NCN.

Dalsze lektury:

• Raport z badań 2016-2018: Między zmianą a tradycją – migracyjne ścieżki polskich Romów | Ośrodek Badań nad Migracjami (uw.edu.pl)
• Migrostacja: Migrostacja 7/2 „Romska historia Polski” | Ośrodek Badań nad Migracjami (uw.edu.pl)

Szerszą listę bibliograficzną można znaleźć w oddzielnym pliku