Kobiety na uniwersytety. O współczesnym modelu rodziny w wiejskiej społeczności Sudanu.

Podczas seminarium opowiem o wynikach badaniach terenowych realizowanych  przeze mnie w ramach projektu naukowego „Rola społeczna kobiet w sudańskiej wsi Az-Zuma w wybranych kontekstach kulturowych i gospodarczych” w Sudanie w październiku i listopadzie 2021. Spróbuję odpowiedzieć na pytania dotyczące tego w jaki sposób zjawisko zmiany kulturowej wpływa na współczesne role społeczne kobiet w północnosudańskich wsiach. W szczególny sposób chciałabym skupić się na roli edukacji dziewcząt: jak wygląda obecnie system szkolny i czy kobiety w nim partycypują. Stawiam również pytanie czy edukacja jest wartością w tej części Sudanu i od czego to zależy. Opowiem w jaki sposób czynniki ekonomiczne i społeczne wpływają na kształt edukacji dziewczynek wśród dwóch grup: Shaigiya i Hawawir, a także jak ich edukacja zmienia model rodziny.

Współczesny model rodziny w wiejskiej społeczności Sudanu jest oparty na tradycyjnych, patriarchalnych wartościach i normach. Rodzina stanowi podstawową jednostkę społeczną i odgrywa kluczową rolę w życiu ludzi, zarówno pod względem kulturowym, jak i ekonomicznym. Model rodziny ulega jednak ciągłym zmianom, co można zauważyć w północnej części Sudanu, gdzie prowadziłam badania terenowe w 2021 roku. Rodzina w wiejskiej społeczności Sudanu jest wciąż ważnym centrum życia społecznego i kulturowego, jednak można zauważyć zmieniające się zwyczaje i wartości, które w dużej mierze dotyczą dziewcząt. Przede wszystkim jest to związane z sytuacją ekonomiczną, co można zauważyć na przykładzie dwóch grup mieszkających obok siebie w rejonie IV katarakty: Szaigiya oraz Hawawir. Najbardziej zauważalną zmianą jest podejście do edukacji. Zamożniejsze rodziny wśród Szaigiya coraz częściej rezygnują z wczesnego wydawania swoich córek za mąż, tak, aby mogły ukończyć edukację, a nawet pójść na studia. Coraz mniej jest też aranżowanych oraz poligamicznych małżeństw. Po studiach kobiety nadal w dużej mierze pracują w domu, jednak mówią, że edukacja jest bardzo ważna i  stanowi dla nich priorytet w wychowywaniu swoich dzieci. Wśród postnomadycznej ludności Hawawir też widać zmianę myślenia o edukacji, jest ona jednak dużo wolniejsza niż w przypadku Szaigiya. Wiele kobiet, które nigdy nie uczęszczało do innej szkoły niż koraniczna khalwa, posyła swoje dzieci do państwowych szkół. Dziewczynki kończą jednak edukację wcześniej ze względu na ślub, który odbywa się zwykle w 15-16 roku życia. Wolniejsze tempo przemian niż w przypadku Szaigiya jest związane z nomadycznymi tradycjami u Hawawir – podczas wędrówek uczęszczanie dzieci do szkół było niemożliwe. Drugim ważnym czynnikiem są względy ekonomiczne: pasterska ludność mierzy się z większymi problemami finansowymi niż sąsiadujący z nimi  rolnicy Szaigiya. Hawawir nie posiadają ziemi, trudnią się przede wszystkim jako robotnicy sezonowi bądź handlarze wielbłądów. Wpływa to w znaczący sposób na organizację życia rodzinnego, wcześniejsze aranżowanie małżeństw czy angażowanie dzieci w pracę.

Mgr Julianna Rutkowska – absolwentka Katedry Języków i Kultur Afryki oraz Instytutu Etnologii i Antropologii. W ramach studiów realizowała badania terenowe w Sudanie i Zambii.

Na spotkanie zapraszają:
Polskie Towarzystwo Afrykanistyczne
Katedra Języków i Kultur Afryki UW 
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW