Od modelu „kosza na śmieci” do „instytucjonalnego brikolażu”. Antynomie tworzenia polityki migracyjnej w Polsce w okresie 2016-2022

Gośćmi Pracowni Antropologii Migracji przy IEiAK UW będą dr Marek Szonert (badacz niezależny) i dr hab. Sławomir Łodziński, prof. ucz. (Wydział Socjologii UW).

Dyskutant: prof. dr hab. Maciej Ząbek (IEiAK UW).

Opis:

Referat skupia się na analizie ewolucji prac nad polską polityką migracyjną w okresie 2016-2022 (listopad). Pierwsza data jest wyznaczona przez wydarzenia związane z kryzysem migracyjnym w Europie (i jego politycznym odbiorem w Polsce) oraz oficjalną rezygnacją z programu polityki migracyjnej państwa przyjętego w 2012 r. Drugą datę wyznacza kryzys humanitarny na polsko-białoruskiej granicy (mający miejsce od sierpnia 2021 aż do dnia dzisiejszego, choć obecnie już z mniejszą intensywnością) oraz skutki wojny w Ukrainie i przyjęcie uciekinierów wojennych z tego kraju w Polsce (listopad 2022). W tym też czasie nastąpiła zmiana statusu migracyjnego naszego kraju z kraju typowo emigracyjnego w kraj emigracyjno-imigracyjny, głównie za sprawą migracji zarobkowych opierających się na dominacji migracji krótkoterminowych i cyrkulacyjnych (przede wszystkim z Ukrainy). Dlatego władze państwa podjęły próbę stworzenia nowego programu polityki migracyjnej skierowanego głównie na kwestie gospodarcze i potrzeby rynku pracy. Projekty tego programu zostały jednocześnie skontrastowane z wymogami specyficznie rozumianego bezpieczeństwa państwa, dotyczącego zarówno sfery wewnętrznej (obawy przed niekontrolowaną imigracją z krajów pozaeuropejskich), jak i zewnętrznej, dotyczącej ochrony granic państwa. Opozycja obu tych tendencji spowodowała, że do tej pory nie udało się przyjąć programu polityki migracyjnej, co stanowi, naszym zdaniem, przykład porażki polityki publicznej. W referacie zwracamy uwagę z jednej strony na obiektywne uwarunkowania i potrzeby takiej polityki (przede wszystkim gospodarcze i demograficzne), a z drugiej strony podkreślamy znaczenie sytuacji politycznej w kraju oraz zmian w administracji publicznej, które utrudniały jej przyjęcie. W  swojej analizie opieramy się na perspektywie nowego instytucjonalizmu, próbując wykorzystać dwa modele zmiany organizacyjnej polityki publicznej: „kosza na śmieci” (March, Olsen 1976; Fioretii, Lomi 2007) podkreślającego pozorność działań w dziedzinie tworzenia polityki migracyjnej oraz „instytucjonalnego brikolażu” (institutional bricolage) podkreślającego związek między deficytem tej polityki a koniecznością nagłego rozwiązywania problemów migracyjnych, który może stanowi bodziec do podjęcia działań innowacyjnych w tym zakresie  (Carstensen 2017).

Biogramy:

Marek Szonert - doktor nauk humanistycznych. Absolwent dwóch kierunków studiów: polityki społecznej oraz profilaktyki społecznej i resocjalizacji, a także studiów podyplomowych z zakresu: organizacji pomocy społecznej, filozofii i etyki oraz integracji europejskiej. Doktoryzował się w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych w 1996 r. gdzie bronił pracy na temat: „Europejskie polityki azylowe a reakcje na migracje uchodźców i poszukiwaczy azylu w Polsce”. Doświadczenia zawodowe koncentrowały się wokół dwóch tematów: pomocy społecznej (do 1991 r.) oraz migracji międzynarodowych (od 1991 r. do 2022 r.). W dziedzinie migracji pracował w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (i Administracji) oraz w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców. W Urzędzie przez 12 lat pełnił funkcję: początkowo dyrektora departamentu unii europejskiej i współpracy międzynarodowej a następnie biura współpracy międzynarodowej. Od lutego 2022 r. jest na emeryturze. Jest autorem lub współautorem artykułów poświęconych problematyce migracji zagranicznych w Polsce oraz problematyce polityki migracyjnej.

Sławomir Łodziński – socjolog, dr hab., profesor uczelniany, pracuje na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Jego podstawowe zainteresowania badawcze to socjologia migracji i etniczności, a w szczególności zagadnienia wielokulturowości i polityki wobec mniejszości narodowych w Polsce. Jest autorem i współautorem publikacji na ten temat.  Ostatnie najważniejsze publikacje to dwie książki: autorska monografia pt. Nazwy i granice etniczne. Dodatkowe nazwy miejscowości w językach mniejszości w Polsce (Scholar, 2021) oraz  książka współautorska wraz z Ewą Nowicką, Długie trwanie narodu. Społeczne wymiary polskości (1988-2021), (Collegium Civitas, 2021).

Polecana literatura:

• Carstensen Martin B. (2017). Institutional bricolage in times of crisis, “European Political Science Review” 1(9), pp. 139–160 (OA: https://www.cambridge.org/core/journals/european-political-science-review/article/institutional-bricolage-in-times-of-crisis/27CF8E9E3B6193B025D16D12D1577B36)