Podsumowanie grup laboratoryjnych2018-2021 (nagrania)

Laboratorium etnograficzne to zajęcia charakterystyczne dla naszego Instytutu, trwające od połowy pierwszego do połowy trzeciego roku studiów licencjackich. Praca studenta nad wybranym problemem w ramach laboratorium odbywa się na uczelni i w trakcie terenowych badań etnograficznych, podczas których poznaje się warsztat pracy antropologa. Grupa pracuje w ramach szeroko zarysowanego tematu, jednak każdy ze studentów formułuje swój temat badawczy. Więcej o laboratoriach w IEiAK

Grupy badawcze w latach 2018-2021:

A. Zieleń miejska: (nie)ludzie, urządzenia, relacje
Grupa pod kierunkiem dr hab. Anny Horolets,prof. UW

Podstawą badań było założenie, że zieleń miejska jest częścią złożonych procesów społeczno-kulturowych, gospodarczych, politycznych i ekologicznych. Kształtuje się i nabiera znaczeń poprzez relacje między ludźmi i aktorami więcej-niż-ludzkimi, jednostkami i instytucjami. Celem laboratorium było stworzenie etnograficznych opisów i interpretacji wybranych procesów zachodzących wokół zieleni warszawskiej. 

Finalne projekty uczestników grupy bazują na zainteresowaniu etnografią międzygatunkową - ich pierwsze ognisko uwagi tworzą relacje z drzewami i z pszczołami. W obu (działania mieszkańców na rzecz Owocowych Sadów Żoliborskich - prowadzonych przez Kamila Dąbrowskiego oraz praktyki i narracje współczesnego pszczelarstwa - prowadzonych przez Juliusza Galińskiego) pomocne okazały się narzędzia etnografii wielostanowiskowej. Uczestnicy laboratorium starali się zrozumieć konteksty, w których „naturze” przypisywano funkcje produkcyjne i rekreacyjne, więzotwórcze i wychowawcze, estetyczne i polityczne. Zwracali uwagę na relacje kontroli, zależności, afektywnego przywiązania, identyfikowania się między ludźmi i aktorami więcej-niż-ludzkimi. Ważnym bohaterem stał się także czas w rozmaitych postaciach: nostalgii za złotym wiekiem, antycypowania katastrofy klimatycznej czy niewspółmierności rytmów przyrody i miasta, a także pszczoły/drzewa - i człowieka.

Oba projekty sporo łączy, ale każdy z nich ma do opowiedzenia unikatową fascynującą historię. Zapraszamy do posłuchania o badaniach uczestników i do wspólnego zastanowienia się nad tym, jak można wyniki tych badań interpretować: więcej o Labo: Zieleń miejska

B. Infrastruktury przyszłości. Społeczność lokalna wobec planów budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego w Gminie Baranów
Grupa pod kierunkiem dr Mateusza Laszczkowskiego

Grupa badała doświadczenia osób mieszkających na terenie objętym projektem budowy lotniska Centralnego Portu Komunikacyjnego (gminy Baranów, Teresin i Wiskitki, położone około czterdziestu kilometrów na zachód od Warszawy). Rząd przedstawia projekt CPK jako epokowe przedsięwzięcie mające przynieść Polsce rozwój, nowoczesność i wzrost gospodarczy. Tymczasem dla mieszkańców obszaru objętego projektem wiąże się on przede wszystkim z niepewnością przyszłości: czy i kiedy przyjdzie opuścić swe domy i gospodarstwa, nierzadko będące dziedzictwem wielu pokoleń? Na jakich warunkach dojdzie do wyprowadzki?

Uczestników grupy szczególnie interesowały postawy i strategie działania różnych grup społecznych wśród mieszkańców zagrożonych wysiedleniem (Borys Weychert-Waluszko), sposoby, w jakie lokalni aktorzy próbują aktywnie kształtować swoją przyszłość (Zuzanna Pelczarska), chronopolityka i zderzanie się różnych porządków czasu (czasu projektowego, czasu biograficznego i czasu praktycznego) w doświadczeniu mieszkanek i mieszkańców (Olena Właszynowicz), polityczność oraz nieoczekiwane efekty procesów konsultacyjnych (Julia Ratyńska), konstruowanie i ścieranie się różnorodnych form wiedzy (techno-eksperckiej, prawno-biurokratycznej oraz lokalnej, ucieleśnionej i praktycznej) w sporach wokół projektu (Paweł Niewiarowski), zmiany doświadczenia "domu" w perspektywie przymusowej wyprowadzki (Agata Krauz), konstruowanie lokalności poprzez praktyki społeczne i doświadczenia krajobrazu, oraz wpływ na nią projektu CPK (Aleksandra Wilczek).

C. (Post)pamięć II wojny światowej i powojnia na Podkarpaciu
Grupa pod kierunkiem dr hab. Magdaleny Lubańskiej

Zdając sobie sprawę ze stosunkowo niewielkiej liczby opracowań historycznych dotyczących powojnia, grupa podjęła się zadania przeprowadzenia rozmów z ostatnimi świadkami rozgrywanych wówczas wydarzeń: zmian relacji władzy i granic, przymusowych przesiedleń, działalności partyzantki, powszechnego wówczas bandytyzmu. Głównym przedmiotem zainteresowania badaczy grupy była pamięć osób, będących w trakcie omawianych wydarzeń były nastolatkami lub dziećmi, a których głos został zlekceważony przez społeczeństwo.

Bogactwo wątków, jakimi podzielili się z nami rozmówcy i rozmówczynie (także na temat ówczesnej codzienności) przerosło oczekiwania grupy. Na korpus zebranych w terenie źródeł składa się około 200 pogłębionych etnograficznych wywiadów terenowych oraz materiały archiwalne (m.in. z IPN), fotografie rozmówców i studentów, przedwojenne i aktualne mapy, pamiętniki. Badania prowadzone były w 36 miesjcowościach na terenie powiatu jarosławskiego i przeworskiego. Materiały były gromadzone przede wszystkim wśród osób dorastających w okresie powojnia oraz pokolenia ich dzieci. 
Zasłyszane przez studentów opowieści o tym, jak wyglądało życie ludzi w momencie przetasowywania się relacji władzy i zmiany granic, odsłaniają specyfikę przemocy skrywanej za dyktatem Wielkich Nacjonalistycznych Narracji. Te wkradały się w ich codzienną rzeczywistość, „stawały się ciałem” wymuszając na nich niejednokrotnie opowiedzenie się po którejś ze stron konfliktu lub ryzykowne lawirowanie między nimi. Decyzję o tym, w jakim języku odpowiedzieć pukającym do okna partyzantom trzeba było podjąć w ciągu kilku sekund, a od tego natomiast zależało, czy zyska się status przyjaciela czy wroga. Jednocześnie dużym balastem dla rodzin mieszanych był brak zaufania ze strony sąsiadów o wyraźnie określonej tożsamości narodowej, a także ze strony polskiej i ukraińskiej partyzantki. 
Elementem badań było przyjrzenie się stosunkom społecznym panującym wówczas na prowincji. Dlatego dużo uwagi grupa poświęciła pytaniom o sytuację kobiet i dzieci, relacje rodzinne i sąsiedzke oraz warunki bytowe charakterystyczne dla tamtego okresu historycznego i miejsca. Nie unikano trudnych pytań o aranżowane małżeństwa, niechciane ciąże, spożycie alkoholu, przemoc domową, pożycie małżeńskie, wychowywanie i umieralność dzieci.
Ontyczne rezydua przeszłości, jej materialne ślady - dawne cerkwie, cmentarze, kirkuty, synagogi, (nie)upamiętnione miejsca zbrodni – wpływają na współczesne praktyki społeczne, zarówno te indywidualne, jak i zbiorowe. Stają się też często obiektem odmiennych, niejednokrotnie skonfliktowanych ze sobą strategii pozycjonowania lokalnej polityki wobec tego „co minione” – bądź to zwróconej ku przeszłości i nastawionej na jej „udziedzictwowienie”, bądź też nastawionej pragmatycznie, wychylonej w przyszłość. Grupa badała także to, w jaki sposób te strategie są dyskursywnie wyrażane i jakie znajdują zastosowanie w lokalnej polityce.

Grupa na bieżąco dzieliła się terenowymi doświadczeniami, wzajemne kierowała się do ciekawych rozmówców i rewidowała swoje pytania. Spotkania te pozwoliły dostrzec wartość pracy  zespołowej i zyskać większą świadomość własnego uwikłania w dzieje. Więcej na ten temat studenci i studentki z grupy (Zofia Brola, Aleksandra Czub, Zuzanna Deptuła, Paweł Godziuk,  Igor Fedorowicz, Iga Kondraciuk,  Kalina Krzysztofik, Ola Kusińska-Źrebiec, Zuzanna Newbery, Adrianna Misiak, Piotr Przybysz, Mikołaj Witkowski, Olga Załęska) piszą w impresjach terenowych.
 

Agenda podsumowania prac grup laboratoryjnych
 

10:00-12:00 grupa laboratoryjna dr hab. Magdaleny Lubańskiej
12:00-12:30 przerwa
12:30-13:15 grupa laboratoryjna dr hab. Anny Horolets, prof. UW
13:15-13:45 przerwa
13:45-15:15 grupa laboratoryjna dr Mateusza Laszczkowskiego