Przypisana etniczność, praca ciała i nierówny dostęp, czyli o pozycjonowaniu w terenie. Na marginesie badań z ukraińskimi imigrantami z Polski w Kanadzie

Tzw. emigracja (post)solidarnościowa w ostatniej dekadzie PRL objęła ponad milion obywateli, którzy szukali dróg ucieczki z kraju na Zachód (Stola 2010). Wśród emigrantów były tysiące młodych osób ukraińskiego pochodzenia, potomków wysiedleńców z akcji „Wisła” w 1947 r. Wielu z nich trafiło do kanadyjskich miast, szczególnie do Edmonton i Toronto. Dotarłam do nich po 30-35. latach od czasu wyjazdu z Polski i współpracowałam w latach 2014-16. W trakcie badań terenowych moim celem było uchwycenie i analiza zróżnicowanych doświadczeń migracyjnych, ich wpływu na różne fazy i obszary życia, zebranie narracji o wyobrażeniach przeszłej, podrzędnej, zmarginalizowanej pozycji oraz nierównościach społeczno-kulturowych i politycznych w PRL, a także ocena podjętej przed laty emigracji z Polski z perspektywy czasu. Podczas wykładu odwołam się głównie do moich terenowych doświadczeń współpracy z imigrantami z Polski w Kanadzie. Opowiem o ciele jako narzędziu badawczym, wielozmysłowym doświadczeniu terenowym i doświadczaniu uczestnictwa. Poruszę także kwestię pozycjonowania badaczki w terenie przez jej współpracowników i rozmówców. Czy jako Polka pracująca w Kanadzie z imigrantami ukraińskiego pochodzenia, urodzonymi w Polsce, byłam insiderem czy outsiderem? Omówię kontekstowość i dynamikę pozycjonowania oraz czynniki, które decydują o tym, że  owa swojskość ulega transformacji w obcość. Odwołam się do praktyki przypisywania badaczce etniczności, klasy społecznej czy określonych poglądów, które znacząco modelują badania terenowe oraz dowodzą znacznie większej niż sądziliśmy sprawczości naszych partnerów/partnerek terenowych w zakresie wpływu na ich przebieg.

Biogram:

dr hab. Patrycja Trzeszczyńska, prof. UJ – antropolożka i ukrainoznawczyni, pracuje w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współpracowniczka Obserwatorium Wielokulturowości i Migracji przy Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Główne zainteresowania naukowe: migracje i diaspory, pamięć, procesy diasporotwórcze w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej oraz studia kobiece. Stypendystka MNiSW, University of Toronto i University of Alberta. Członkini Canadian Association of Slavists oraz Komisji Etnograficznej Polskiej Akademii Umiejętności. Aktualnie kieruje zespołowym grantem NCN pt. „Procesy diasporotwórcze na przykładzie społeczności ukraińskich w Polsce. Studium antropologiczne”.

Link do strony IEIAK UJ: https://etnologia.uj.edu.pl/patrycja-trzeszczynska
Link do ResearchGate: https://www.researchgate.net/profile/Patrycja_Trzeszczynska2
Link do Academia edu: https://jagiellonian.academia.edu/PatrycjaTrzeszczynska

Polecana literatura (wszystkie teksty do pobrania ze stron czasopism w wolnym dostępie):

• Bucerius, Sandra M. 2013. “Becoming a ‘Trusted Outsider’: Gender, Ethnicity, and Inequality in Ethnographic Research.” Journal of Contemporary Ethnography 42(6):690–721.
• Moroşanu, Laura. 2015. “Researching Coethnic Migrants: Privileges and Puzzles of ‘Insiderness’.” Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research 16 (2).
• Reyes, Victoria. 2020. “Ethnographic toolkit: Strategic positionality and researchers’ visible and invisible tools in field research.” Ethnography 21(2) 220–240.