Między władzą spojrzenia a praktyką. Antropologia krajobrazu

Dla Urianchajów Ałtaj jest nie tylko „zwyczajnym” miejscem zamieszkania, ale także potężną siłą przenikającą ludzkie życie. Ludzie, którzy żyją w Ałtaju na co dzień, po imieniu nazywają każdą rzekę, górę, jezioro czy dolinę. Swoją obecnością nadali mu wymiar duchowy. Zawierzyli górom kości swoich przodków, a błękitnemu niebu los potomków. W ten sposób w ciągu wieków wytworzył się szczególny dialog, w którym ludzie i Ałtaj uczestniczą na równych prawach.

Czym jest krajobraz?

Dla outsidera krajobraz jest tożsamy przede wszystkim z określonym widokiem i stanem, jaki wywołuje. Dla insidera jest złożonym procesem życiowym, opartym na doświadczeniu, lokalnej wiedzy i miejscowych sposobach działania. Krajobraz insidera nie jest chwilowym efektem, obrazem uchwyconym przez spojrzenie, ale obejmuje całość praktyki życiowej wynikającej z mieszkania w danym środowisku. Nie jest zapisem piktograficznym, ale społecznym procesem tworzenia się złożonych i różnorodnych relacji między ludźmi, ziemią, środowiskiem, podmiotami nie-ludzkimi, wynikającym z doświadczeń życiowych i działalności jednostek.

Książka ilustrowana kolorowymi fotografiami krajobrazu mongolskiego

Więcej informacji na stronie wydawnictwa

Spis treści

• Podziękowania / 9
• Wprowadzenie /11

Część I INTERDYSCYPLINARNE STUDIA NAD KRAJOBRAZEM. INSPIRACJE I POLEMIKI

Rozdział 1

• W stronę estetyki i historii sztuki. Krytyka wizualnego dyskursu krajobrazu /35
• Estetyka i wizualny charakter krajobrazu. Władza spojrzenia/ 37
• Malarstwo pejzażowe /48
• Porządek i kontrola. Perspektywa insidera i outsidera/ 51
• Krajobraz jako narzędzie badania procesów /54

Rozdział 2

• Wokół fizjografii i idei. Krajobraz w geografii /62
• Geografia — między przyrodoznawstwem a naukami społecznymi. Zwrotność geografii i antropologii /63
• Morfologia krajobrazu /73
• Idea krajobrazu /78

Rozdział 3

• Archeologie krajobrazu. W kierunku fenomenologii i poststrukturalizmu /86
• Nowa archeologia /87
• Krytyka nowej archeologii. W stronę archeologii postprocesualnej /91
• Na pograniczu archeologii i antropologii /98
• Fenomenologia krajobrazu /102

Część II ANTROPOLOGIA KRAJOBRAZU. KONTEKSTY BADAWCZE

Rozdział 4

• Krajobraz jako środowisko. „Neutralność” krajobrazu i perspektywa outsidera /117
• Krajobraz a trajektoria antropologii. Prolegomena /117
• Krajobraz jako rama konwencjonalna w monografiach etnograficznych /122

Rozdział 5

• Perspektywy lokalne w badaniach krajobrazu /132
• Perspektywa emiczna w postrzeganiu krajobrazu /132
• Poza dychotomią natura–kultura. Teoria komplementarności Kirsten Hastrup/139
• Krajobraz jako proces. Teoria bezpośredniego postrzegania Tima Ingolda /145
• Perspektywa zamieszkiwania /151

Rozdział 6

• Kolonializm a badania krajobrazu /157
• „Zachodnie” spojrzenie i europocentryczne podejście do krajobrazu /157
• Mapy, krajobrazy i kontrola przestrzeni /162
• Historia imperialna i przestrzenna. Kolonizacja Australii /167
• Krajobraz a etnografia Aborygenów /169
• Czas Snu a współczesność. Krajobraz, ziemia i przodkowie klanowi /172
• Procesy dekolonizacyjne /176
• Archeologia i krajobraz w kontekście dekolonizacji /184

Część III ETNOGRAFIA KRAJOBRAZU

Rozdział 7

• Bajgal’ a zachodnie pojęcie środowiska. Krajobraz w Mongolii /199
• Przyroda — środowisko — krajobraz /200
• Bajgal’ i ekologia zmysłowa /213
• Teoretyczne ujęcia krajobrazu w Mongolii /219

Rozdział 8

• Urianchajowie. Kontekst historyczny i miejsce badań / 224
• Tło historyczne /225
• W terenie /231

Rozdział 9

• Lokalne konceptualizacje Ałtaju. W stronę etnografii krajobrazu /244
• Holistyczny wymiar Ałtaju. Altaj Delchij i Trzynaście Ałtajów /244
• Ontologia Altaj Delchij /254
• Materialne reprezentacje Ałtaju /265
• Ałtaj w eposie urianchajskim /276

Rozdział 10

• Relacje ludzi z ziemią. Życie w obrębie nutagu /284
• Siła törsön nugatu /287
• Praktyka życiowa a unasan nutag /293
• Z dala od nugatu /297

Rozdział 11

• Ludzie i góry w granicach nutagu /305
• Lokalna geografia doliny Sziwrin Gol /306
• Góra Chaldzan Burugtej /311

Rozdział 12

• Praktyki koczowania w kontekście stanowienia krajobrazu /326
• Krajobraz a praktyczna sfera życia /327
• Doroczny rytm koczowania w nugatu /331
• Dobre miejsce. Jurty a krajobraz /342
• Ofiary tachilga w kontekście stanowienia krajobrazu. Potencjalność krajobrazu / 349
• Zbiorowe składanie ofiar w somonie Duut /352

Zakończenie / 361

Bibliografia /369

Słowniczek wybranych terminów mongolskich /386

Indeks pojęć, nazw geograficznych i etnicznych /389

Indeks osób /403

Wykaz ilustracji /408

Contents /410