“Embodied souvenirs”. Heritage tourism, entrepreneurship and the cultural politics of dance in contemporary Havana (Cuba)

Pracę doktorską przygotowuję w oparciu o badania terenowe przeprowadzone na Kubie, podczas których obserwowałam i analizowałam społeczne, polityczne i ekonomiczne sposoby wykorzystania niematerialnego dziedzictwa kulturowego na użytek turystyki, ze szczególnym uwzględnieniem praktyk tanecznych. Badania etnograficzne przeprowadziłam w latach 2015-2016 (cztery miesięczne wyjazdy) oraz w okresach marzec – maj 2018, wrzesień 2018 – kwiecień 2019. Badania w latach 2018 – 2019 prowadzone są w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (numer rejestracyjny 2017/25/N/HS3/00315). Przewód doktorski został otwarty w dniu 21 listopada na posiedzeniu Rady Wydziału Historycznego. Projekt proponuje krytyczną refleksję w obrębie badań nad karaibskim dziedzictwem poprzez skupienie się na tworzeniu dziedzictwa i związanych z turystyką praktykach ekonomicznych z perspektywy oddolnej na Kubie. Projekt badawczy ma na celu wypracowanie teoretycznej ramy do interpretacji wewnętrznych napięć procesów tworzenia dziedzictwa. Dogłębna analiza zgromadzonego materiału etnograficznego unaocznia sposoby, w jakie zewnętrzne – „zachodnie” pojęcia dotyczące kubańskiego dziedzictwa pozostają w napięciu z lokalnymi wyobrażeniami. W odróżnieniu od istniejących już badań, mój projekt skupia się na znaczeniach społecznych nadawanych praktykom tańca i analizuje je w świetle nowych, krytycznych teorii na temat dziedzictwa i w powiązaniu z procesami utowarowienia w epoce globalnej turystyki. Innowacyjny charakter projektu wynika również z tego, że dotyczy on przemian społeczno-politycznych zachodzących na Kubie. Badaniem objęte są zmiany zachodzące w epoce po upadku bloku sowieckiego, a dokładniej okres reform ekonomicznych i ostatnie lata ‘ożywienia gospodarczego’. Poprzez analizę społecznych i politycznych transformacji, projekt przyczynia się do rozszerzenia perspektywy na temat nowych procesów politycznych w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach. Jednocześnie, analiza rozwoju dziedzictwa niematerialnego w krajach dawnego socjalizmu daje nowy, wciąż niewykorzystany klucz do interpretacji zjawisk, które obecnie można zaobserwować na Kubie. Na podstawie badań etnograficznych oraz zgromadzonych do tej pory materiałów, pierwsze interpretacje wyników skupiam wokół praktyk tanecznych, sytuowanych pomiędzy dziedzictwem kulturowym a towarem rekreacyjnym (Pietrobruno 2009, Skinner 2007). Zaplanowany w Instytucie Ibero-Amerykańskim / Ibero-Amerikanisches Institut (IAI) staż badawczy (6 miesięcy w okresie listopad 2019 – kwiecień 2020) ma na celu konceptualizację i analityczne opracowanie poszczególnych pojęć / kategorii, stanowiących ramę teoretyczną dla analizy materiału etnograficznego: (1) kulturalna polityka tańca, (2) ucieleśnione dziedzictwo i turystyka kulturowa, (3) nowe wzory przedsiębiorczości w dobie późnego socjalizmu i instytucjonalizacja tańca, (4) mobilność form tanecznych i tancerzy. Staż badawczy w IAI zapewni dostęp do zbiorów największej, specjalistycznej biblioteki latynoamerykańskiej w Europie oraz uczestnictwo w seminariach i innych wydarzeniach akademickich organizowanych przez IAI oraz konsultacje postępu prac z wybitnymi specjalistami stanowiącymi zespół Instytutu, jak też z naukowcami z innych instytucji naukowych w Niemczech (Instytut Latynoamerykański, Freie Universität, Muzeum Etnograficzne). Odbycie stażu badawczego w IAI pozwoliłoby mi na kontynuację projektu i przygotowanie pracy doktorskiej, w której mam zamiar zrealizować następujące cele badawcze: (1) Przeprowadzenie analizy praktyk związanych z konstruowaniem dziedzictwa kulturowego w odniesieniu do procesów utowarowienia i aspektu ucieleśnienia, w kontekście turystyki globalnej; (2) Przeanalizowanie nowych wzorów przedsiębiorczości tworzących się wokół praktyk związanych z dziedzictwem; (3) Zbadanie karaibskiego dziedzictwa tańca w perspektywie trans-atlantyckiej, która wzbogaci subdyscypliny antropologii takie jak: antropologia tańca, antropologia mobilności.