Protest
Komitetu Nauk Etnologicznych PAN oraz Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego przeciwko likwidacji „etnologii” jako samodzielnej dyscypliny naukowej
OK
Wielce Szanowny Panie Ministrze,
całe polskie środowisko nauk etnologicznych/antropologicznych reprezentowane przez Komitet Nauk Etnologicznych PAN oraz Polskie Towarzystwo Ludoznawcze wyraża stanowczy protest przeciwko likwidacji „etnologii” jako samodzielnej dyscypliny naukowej.
Stanowisko to wspierają także wszystkie działające na naszych uniwersytetach instytuty i katedry „etnologii i antropologii kulturowej” (tj. na UW, UJ, UAM, UŁ, UMK, UŚ, UWr, UG), a także Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Swą dezaprobatę względem nieoczekiwanego usunięcia „etnologii” z nowe listy zaakceptowanych dyscyplin wyraziły także rady naukowe oraz dyrektorzy instytutów etnologii i antropologii kulturowej na UAM i UJ kierując na ręce Pana Ministra oddzielne pisma w tej sprawie wraz z podzielanym przez nas merytorycznym uzasadnieniem.
Nasze stanowisko jest konsekwencją wprowadzenia nowej klasyfikacji dziedzin i dyscyplin towarzyszącej tzw. Konstytucji dla Nauki, w której to etnologia została arbitralnie włączona do zespołu „nauk o kulturze i religii” i w ten sposób zniknęła jako samodzielna dyscyplina. W tym sztucznym zespole nauk etnologia połączona została z kulturoznawstwem i religioznawstwem, a więc z dyscyplinami, których specyfika badawcza, narzędzia interpretacyjne oraz pola zainteresowań są z gruntu odmienne od naszej dyscypliny.
Pragniemy zwrócić uwagę na fakt, że jednym z istotnych punktów odniesienia nowej polskiej klasyfikacji nauk był system opracowany przez OECD. W ramach tego międzynarodowego podziału dyscyplin etnologia (wraz z antropologią) występuje jako autonomiczna dyscyplina badawcza zaliczona do obszaru nauk społecznych. Jest to niekwestionowany dowód międzynarodowego uznania samodzielności i odrębności naszej dyscypliny (nazywanej w jednych krajach etnologią, a w innych antropologią). Tymczasem nowa klasyfikacja MNiSW w drastyczny sposób odchodzi w tym punkcie od klasyfikacji OECD i doprowadza do faktycznej likwidacji „etnologii”.
Ta administracyjna decyzja, niewiele mająca wspólnego z rzeczywistą, ugruntowaną w międzynarodowej tradycji i praktyce pozycją etnologii/antropologii w strukturze nauk, została przyjęta przez nasze środowisko z wielkim wzburzeniem i zaniepokojeniem o dalszy rozwój etnologii. Jednocześnie wzbudziła ona w nas gorzkie reminiscencjezwiązane z analogiczną likwidacją etnologii (uznanej za naukę „burżuazyjną”) w epoce stalinowskiej, kiedy to nasza dyscyplina, w myśl marksistowskiej doktryny, została arbitralnie włączona w obręb „historii kultury materialnej”.
Tymczasem etnologia/antropologia stanowi zarówno w Polsce, jak i na świecie jedną z podstawowych nauk społeczno-humanistycznych, której współczesny profil uformowany został przez naszego wybitnego rodaka – Bronisława Malinowskiego. Etnologia, sięgająca swymi tradycjami XIX w., w latach II RP obecna była na wszystkich polskich uniwersytetach już od 1919 r., gdyż uważana była za dyscyplinę szczególnie ważną dla umocnienia tożsamości narodowej oraz ochrony kulturowego dziedzictwa naszego kraju.
Współcześnie etnologia polska zyskuje coraz większe uznanie na arenie międzynarodowej, włączając się w ważne programy europejskie oraz podejmując własne, oryginalne badania na wszystkich kontynentach. Jednym z przejawów umacniającej się pozycji polskiej etnologii na tle światowym jest ostatnia decyzja Międzynarodowej Unii Nauk Antropologicznych i Etnologicznych (IUAES) oraz Światowej Unii Antropologicznej (WAU), aby w 2019 r. zorganizować na uniwersytecie w Poznaniu kolejny światowy kongres (a pierwszy w Polsce) pod znaczącym hasłem „World Solidarities”. Bardzo przykrym paradoksem będzie przebieg tej wielkiej międzynarodowej imprezy w kraju, w którym etnologia/antropologia – jako dyscyplina o niekwestionowanej pozycji na świecie – została właśnie usunięta z listy oficjalnych dyscyplin.
Uważamy, że likwidacja „etnologii/antropologii” w Polsce jako samodzielnej dyscypliny naukowej znacznie utrudni dalszą współpracę międzynarodową i z pewnością oddali nasze środowisko od głównego nurtu tej bardzo dynamicznie rozwijającej się na świecie nauki, która podejmuje dziś ważne problemy współczesnych przemian o charakterze globalnym (takie jak migracje, kontakty międzykulturowe, problemy mniejszości, transformacje społeczno-kulturowe itp.). Spowoduje to w rezultacieefekt przeciwstawny do intencji stojących za wprowadzoną reformą, której celem jest zmniejszanie dystansu między nauką krajową a światową czołówką, sprzyjanie wzrostowi jej kompatybilności z nauką europejską i globalną i tworzenie narzędzi do skutecznego przezwyciężania dotychczasowych barier. W tak wyznaczonym kierunku podążała dotychczas również polska etnologia/antropologia, jako dyscyplina dobrze rozpoznawalna i zwiększająca swój ciężar gatunkowy na arenie międzynarodowej.
Kierując się zatem uzasadnioną obawą o dalszy rozwój „etnologii/antropologii” i jej pozycję międzynarodową zwracamy się do Pana Ministra, wyposażeni w silny mandat całego środowiska polskich etnologów i antropologów, ze stanowczym postulatem, umieszczenia etnologii i antropologii w nowo przyjętej klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych jako samodzielnej dyscypliny naukowej. Taka nowelizacja będzie z jednej strony legitymizowała specyfikę i pozycję naszej dyscypliny, usytuowanej na pograniczu nauk społecznych i humanistycznych, z drugiej będzie bezpośrednio nawiązywać do klasyfikacji OECD, a więc do obecnie obowiązujących standardów międzynarodowych.
Stanowisko KNE i PTL popierają również:
