VII otwarte seminarium Pracowni Antropologii Migracji

Zapraszamy na VII otwarte seminarium „Pracowni Antropologii Migracji” w IEiAK UW!

W ramach seminarium Kamila Fiałkowska (Ośrodek Badań nad Migracjami, Uniwersytet Warszawski) przedstawi referat pt. „Migracje sezonowe, czyli tam i z powrotem”.

Migracje sezonowe to jedna z popularnych form migracji tymczasowej z Polski. W moim wystąpieniu przedstawię ten temat z perspektywy uczestników tych migracji do Niemiec, tradycyjnego kraju docelowego. Przedstawię pokrótce historię i rozwój migracji sezonowych oraz zastanowię się nad przerodzeniem się migracji sezonowej z epizodu w praktykę. 

Włączenie migracji sezonowych w strategie przeżycia, czy też wytworzenie specyficznej kultury migracyjnej stało się przedmiotem moich badań w momencie kiedy gros uwagi badaczy skupiło się na migracjach poakcesyjnych Polaków, głównie do Wielkiej Brytanii i Irlandii. Tymczasem Polacy nie przestawali pracować sezonowo w Niemczech (i nie tylko). Interesowało mnie zatem, co powoduje, że migracja sezonowa przeradza się z epizodu w długotrwałą praktykę? Co przyczynia się do utrwalenia tego wzoru migracyjnego? Jakie jest znaczenie doświadczenia migracyjnego w życiu migrantów i migrantek, jak przekładało się ono na praktykę codzienności, a wreszcie: w jaki sposób migracja sezonowa była włączana w życie migrantów i migrantek oraz ich rodzin?

W celu odpowiedzi na te pytania chciałam poznać specyfikę doświadczenia migracyjnego pionierów migracji sezonowej w badanej społeczności lokalnej w Polsce, prześledzić kształtowanie się wzoru migracyjnego, poznać uwarunkowania i realia życia migrantów i migrantek sezonowych. Przede wszystkim chciałam zbadać, z perspektywy uczestniczki, sposób, w jaki migracja sezonowa jest doświadczana, interpretowana i włączana w życie zaangażowanych w nie jednostek. Spędziłam sezon na saksach, zbierając truskawki i mieszkając z innymi pracownikami sezonowymi, prowadząc ukrytą obserwację uczestniczącą. Komplementarną częścią badań była obserwacja uczestnicząca w społeczności lokalnej w Polsce, gdzie miałam kontakt z migrantami i migrantkami sezonowymi, członkami ich sieci społecznych, w tym także z osobami niemigrującymi. Pozwoliło mi to wszechstronnie odnieść się do zjawiska, o którym powstało już wiele opracowań naukowych. 

W wystąpieniu zastanowię się nad rolą reżimów migracyjnych, doświadczenia migrantów i migrantek, emocji oraz poczuciu deprywacji w kształtowaniu ich perspektywy życia tu, czyli u siebie, w społeczności pochodzenia i tam – czyli na saksach. Ważnym elementem przewijającym się w wypowiedziach uczestników i uczestniczek badania o życiu tu i tam były odniesienia do normalności. Interpretowałam to jako element spajający oba bieguny ich doświadczeń, będący pewnym uwewnętrznionym, zgodnie z logiką habitusu, konstruktem społecznym. Sposób, w jaki powstaje i jest podtrzymywane wyobrażenie o normalności mogłam obserwować poprzez rytuały interakcyjne i praktyki, które organizowały doświadczenia biograficzne migrantów i migrantek w znaczące i sensowne ciągi zdarzeń. 

Co ciekawe, w literaturze migracyjnej, dotyczącej zwłaszcza poakcesyjnych migracji Polaków normalność i dążenie do niej jest związane z emigracją i życiem poza Polską oraz z praktykami, które umożliwiają osiągnięcie stanu normalności, na co składają się między innymi normalne warunki pracy i normalna pensja pozwalająca normalnie żyć (m.in. Galasińska, Kozłowska 2009; Lopez Rodriguez 2010; Rabikowska 2010; White 2011).     

Dla migrantów sezonowych było raczej odwrotnie, co  wynika z odmienności w zajmowanych przez nich pozycjach w społecznościach przyjmujących oraz statusu prawnego (innego w Wielkiej Brytanii po otwarciu rynku pracy w 2004 roku, a innego w Niemczech w analogicznym okresie). W Niemczech są tylko do roboty jak mawiali moi rozmówcy, co stanowiło uwewnętrznienie logiki działania umowy o zatrudnieniu sezonowym. Normalność czeka na nich w Polsce, wyjazdy są po to, aby ją zachować i utrzymać. Tam i z powrotem to sens migracji sezonowej, wiąże się to oczywiście z określonymi kosztami (np. emocjonalnymi), ale również z pewnymi korzyściami, o których migranci i migrantki mniej lub bardziej bezpośrednio mówią. Sama migracja sezonowa ulega normalizacji, podobnie jak marginalizacja migrantów w ich miejscu pracy. Jest to pewna cena, poświęcenie, tymczasowe wyrzeczenie za normalność w Polsce. 

Kamila Fiałkowska jest badaczką w Ośrodku Badań nad Migracjami, Uniwersytet Warszawski. Skończyła studia magisterskie na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego oraz studia nad migracjami na University of Sussex. W ramach badań podczas studiów doktoranckich realizowała długotrwałe badania terenowe wśród migrantów sezonowych z Polski do Niemiec. Jej praca doktorska koncentruje się na migracji sezonowej z Polski do Niemiec oraz temu w jaki sposób migracja została włączona w życie codzienne jej uczestników i ich rodzin. Interesuje się migracjami Polaków w ramach Unii Europejskiej m.in. z perspektywy gender i nierówności społecznych, zmianą społeczną. Zajmowała się problematyką męskości i migracji Polaków do Wielkiej Brytanii (grant Preludium NCN), a obecnie pracuje jako asystent naukowy w projekcie dotyczącym rekonstrukcji historii migracji Romów z Polski do Wielkiej Brytanii (Polonez NCN). 

Polecane lektury:
1. Fiałkowska, K. (manuscript) Remote fatherhood and visiting husbands: seasonal migration and men’s position within families.
2. Wagner M., Fiałkowska K., Piechowska M., Łukowski W., (2016). Niemiecki proszek do prania  i Polnische Wirtschaft. Polscy robotnicy sezonowi w Niemczech - obserwacje etnograficzne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. 
3. Leah Schmalzbauer (2015) Temporary and transnational: gender and emotion in the lives of Mexican guest worker fathers, Ethnic and Racial Studies, 38:2, 211-226, DOI: 10.1080/01419870.2013.857033