Laboratoria etnograficzne


Badania terenowe na Polesiu. Fot. W. Lipiński


Laboratorium etnograficzne to zajęcia charakterystyczne dla naszego instytutu, pozwalające na wyjątkowe uczenie się w działaniu. Jest to specyficzna, intensywna i długotrwała forma zajęć, skoncentrowana wokół konkretnego problemu badawczego, trwająca od połowy pierwszego do połowy trzeciego roku studiów licencjackich.

Praca studenta nad wybranym problemem w ramach laboratorium odbywa się zarówno na uczelni, jak i w trakcie terenowych badań etnograficznych - zwykle są to 4 wyjazdy w teren. Podczas zajęć poznaje się warsztat pracy antropologa od początku do końca: od przygotowania koncepcji badań, analizy literatury, przez przygotowanie kwestionariusza do wywiadów i osobiste prowadzenie badań terenowych aż po opracowanie materiałów i pisanie pracy końcowej. Wyniki badań przedstawia się na forum Instytutu lub w druku. Student ma do wyboru uczestnictwo w jednej z kilku grup o odmiennej tematyce. Grupa pracuje w ramach szeroko zarysowanego tematu, jednak każdy ze studentów formułuje swój temat badawczy.

Efekty badań studentów w zbiorach tekstów:

        

***

 

Laboratoria etnograficzne w latach 2023-2025

Agata Hummel, Amanda Krzyworzeka

Tytuł: Alternatywy rolnicze w kontekście współczesnych przemian na wsi
Laboratorium w latach 2023-2025
Strona:
Opis zajęć: w USOS

Projekt ma na celu analizę alternatyw rolniczych, takich jak rolnictwo ekologiczne, czy ruchy nowo-chłopskie w kontekście współczesnej wsi, która coraz bardziej się wyludnia i przekształca w miejsce rozwoju przemysłowej produkcji rolnej lub w atrakcję turystyczną. Badania grupy laboratoryjnej prowadzone będą w okolicach Grzybowa, w województwie mazowieckim. Tematy, które będą nas interesować, to między innymi: wartości stojące za różnymi modelami rolnictwa, zmieniająca się sytuacja gospodarcza na wsi, jej wpływ na lokalne relacje społeczne (w tym na gospodarkę wzajemności i na relacje pomiędzy reprezentantami różnych rodzajów gospodarstw), podejście do pracy, planowanie i podejmowanie decyzji w różnych modelach rolniczych, wpływ mechanizmów rynkowych i polityki rolnej na działalność rolniczą, konsumenci gospodarstw alternatywnych i ich relacje z rolnikami.

<wróć do spisu>

***

Anna Malewska-Szałygin

Tytuł: Dynamika wyobrażeń społecznych
Laboratorium w latach 2023-2025
Strona:
Opis zajęć: w USOS

Projekt badawczy grupy laboratoryjnej szuka odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób zmieniły się wyobrażenia społeczne dotyczące obywatelek i obywateli Ukrainy w sytuacji, gdy kontakt bezpośredni gwałtownie się zwiększył w wyniku masowej migracji spowodowanej rosyjską
agresją.
Zapleczem teoretycznym projektu są pojęcia „wyobrażenia społeczne” (Charles Taylor) oraz „stereotypy” (Jan Stanisław Bystroń, Zbigniew Benedyktowicz, C. Lippman, Homi Bhabha). Zgodnie z twierdzeniami teoretyków upraszczające stereotypy powstają w wyniku braku dynamicznych relacji bezpośrednich i powinny erodować pod wpływem bliskiego kontaktu. Badania laboratoryjne mają na celu sprawdzenie prawdziwości tej tezy i przyjrzenie się procesowi konstruowania aktualnych wyobrażeń o uchodźcach z Ukrainy.

Prace badawcze będą prowadzone we wsiach powiatu i mieście Nowy Targ, na Podhalu. Grupą badaną będą polskojęzyczni mieszkańcy regionu wchodzący w różnego typu relacje z osobami uchodźczymi z Ukrainy. Techniki badawcze obejmują wywiady otwarte, pogłębione, prowadzone w terenie oraz obserwacje uczestniczące, dokonywane zarówno w terenowym kontakcie bezpośrednim, jak też w przestrzeniach sieciowych takich jak: media społecznościowe, strony internetowe i inne.

<wróć do spisu>

***

Małgorzata Owczarska

Tytuł: Odra – życie, katastrofa, nadzieja? Zamieszkiwanie kryzysu ekologicznego
Laboratorium w latach 2023-2025
Strona:
Opis zajęć: w USOS

To laboratorium zajmie się relacjami ludzi, wody i innych stworzeń na Odrze dotkniętej katastrofą ekologiczną. Jest to zaproszenie do badań etnograficznych nad zmianami klimatycznymi, antropopresją i sytuacją wód w Polsce. Głównymi pytaniami badawczymi są: Co to znaczy śmierć rzeki? Jak i kto (ludzie i inne byty) odpowiadają na zaistniałą sytuację? Czy w obliczu kryzysu można szukać nadziei? Jak kształtują się kulturowe, lokalne aspekty życia w kryzysie ekologicznym? Grupa zajmie się społecznymi konsekwencjami trwającej na Odrze katastrofy, wyobrażeniami rzeki, sposobami radzenia sobie z kryzysem (np. samoorganizacją, aktywizmem, planami ekologicznej odbudowy Odry przeciwstawianymi dalszej jej regulacji, tworzonymi na temat Odry opowieściami). Istotną kwestią będzie refleksja nad transformacyjnymi aspektami kryzysu. Prace będą miały charakter antropologiczny i trans-dyscyplinarny.

<wróć do spisu>

***

 

 

 

Laboratoria etnograficzne w latach 2022-2024:

*** 

Piotr Cichocki

Tytuł: Głos, brzmienie lasu, hałas. Antropologia dźwięku na pograniczu polsko-białoruskim
Laboratorium w latach: 2022-2024
Strona: 
Opis zajęć: w USOS

Badając wschodnią część powiatu białostockiego (okolice Michałowa, Gródka i Jałówki), zajmiemy się sposobami poznawania i współtworzenia świata przez dźwięk (Steven Feld). Katastrofa, która zaszła w 2021 roku na tych terenach zwróciła nasze zainteresowanie również w kierunku głosu (lub odbierania głosu) w jego politycznym, obywatelskim i emocjonalnym aspekcie. Nasze obserwacje, słuchanie i rozmowy z mieszkańcami poświęcimy temu, w jaki sposób lokalna tożsamość, a także ludzka podmiotowość (w tym uchodźczyń i uchodźców) jest wyrażana lub niekiedy kwestionowana poprzez język, pracę, codzienne zachowania. Wszystkimi tymi praktykami zainteresujemy się przez pryzmat dźwięku.

 ...

<wróć do spisu>

***

 

Iwa Kołodziejska

Tytuł: Bagno w stolicy. Ludzkie i więcej-niż-ludzkie na Zakolu Wawerskim
Laboratorium w latach: 2022-2024
Strona: 
Opis zajęć: w USOS

Laboratorium będzie miejscem, gdzie badając zachodzące na terenie Zakola Wawerskiego relacje, będzie można w praktyce sprawdzić czym jest etnografia wielogatunkowa.

Zakole Wawerskie jest zwartym kompleksem mokradłowym, miejscem unikatowym w dużym europejskim mieście. Z różnorodnych powodów jest ono ważne dla wielu ludzkich i nie-ludzkich aktorów. Wśród których są: właściciele zakolskich gruntów, co najmniej jedna rodzina bobrów, okoliczni ludzcy-mieszkańcy, deweloperzy, turzyce tworzące zakolskie turzycowiska, władze miasta, organizacje pozarządowe, wiele gatunków ptaków i komarów, naukowczynie i naukowcy, artystki zaangażowane w projekt Krytyki Politycznej i wielu, wielu innych. W grudniu 2021 zostały rozpoczęte konsultacje miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla tego terenu, będziemy mieli możliwość obserwowania co one oznaczają dla mieszkańców Zakola (ludzkich i nie-ludzkich) i osób z nim związanych, co będzie z tych planów wynikało w dłuższej perspektywie trwania naszych badań. Jak rozumiana jest obecność, kryjącego ogromne pokłady związanego węgla i metanu, mokradła w środku miasta. W czasie laboratorium przyjrzymy się z etnograficzną wrażliwością temu co dzieje się na Zakolu Wawerskim i wokół niego.

Prowadząc badania będziemy się opierać na koncepcjach tworzonych w ramach antropologii środowiskowej, etnografii więcej-niż-ludzkiej, antropologii zaangażowanej, badań ruchów miejskich. Będziemy korzystać z praktyk wypracowywanych w projekcie zakolskim Krytyki Politycznej https://zakole.pl/pl. Będzie on dla nas zarówno tematem badania jaki i polem współpracy intelektualnej, ułatwi zwracanie się w stronę „badań z” a nie wyłącznie badań „badań nad”.
 

 ...

<wróć do spisu>

***

 

Hubert Wierciński

Tytuł: Etnografia obszarów górskich - Tatry
Laboratorium w latach: 2022-2024
Strona: 
Opis zajęć: w USOS

Istnieje bogata literatura, a także tradycja badań etnograficznych na Podhalu. W ramach tych studiów rozpoznano i szczegółowo opisano zarówno historię kultury, jak i folklor regionu. Celem przedmiotu nie jest więc ponowne odkrywanie tego, co już zostało odkryte – uczestnicy zajęć podejmą próbę przełamania tematycznego i metodologicznego paradygmatu badań prowadzonych u podnóża Tatr. Zamiast koncentrować się na lokalnej ludowości, uczestnicy zajęć zmierzą się z szeroko pojętą antropologią krajobrazu. To krajobraz gór będzie motywem przewodnim badań i dociekań teoretycznych, to góry mają stanowić wspólny mianownik studenckich projektów badawczych rozwijanych w ramach laboratorium.
Prace badawcze, stanowiące integralną część przedmiotu, mają więc podążać za wątkami związanymi z górami – studenci będą szukać gór w biografiach i praktykach ludzi (nierzadko niezwiązanych z Podhalem), dla których góry nie są obojętne. Będziemy więc śledzić ludzki ruch w górach, a także wsłuchiwać się w opowieści traktujące o Tatrach. Naszym celem badawczym będzie poznanie i zrozumienie szeroko pojętej interakcji między ludźmi i górami. Przyjrzymy się, jakie działania i praktyki rodzą się dzięki zaangażowaniu w ten specyficzny krajobraz, a także jakie tożsamości i wiedza kształtują się w górskim krajobrazie. Zmierzymy się z pojęciami takimi jak antropocen, presja, utowarowienie krajobrazu, a także zbadamy bardziej intymne relacje ludzi z górami, poszukamy sposobności, które rodzą się w takim krajobrazie i przyjrzymy się, jak te sposobności są przez ludzi zamieniane na konkretne działania. Wreszcie, zadamy pytanie o to, jak przy pomocy metod i teorii antropologicznych można badać krajobraz górski – co antropolog może tam odnaleźć?; jak ma szukać wiedzy w takim krajobrazie? jakie inne elementy i zjawiska zasługują na antropologiczną uwagę?

 ...

<wróć do spisu>

***

Laboratoria w latach 2021-2023

Maria Małanicz-Przybylska

Tytuł: Dziedzictwo na pograniczu - Chochołów
Laboratorium w latach: 2021-2023
Strona: https://etnologia.uw.edu.pl/laboratorium-chocholow
Opis zajęć: w USOS

Dziedzictwo jako słowo klucz badań w Chochołowie wydaje się dość oczywiste, choć nie chciałabym, by rozumiane było jednoznacznie. Niektórzy nazywają Chochołów żywym skansenem, bo ta wieś szczyci się najlepiej w regionie zachowaną zwartą architekturą drewnianą z XIX i początku XX wieku, która objęta jest ochroną konserwatorską. Wiele chochołowskich domów, ciągnących się wzdłuż głównej ulicy, ma ponad sto lat. Mieszkańcy są zobowiązani do dbania o nie i czyszczenie ich raz w roku… co nie wszystkim się podoba. Dziedzictwo bywa więc kłopotliwe. 

Drugim kluczowym dla nas pojęciem jest pogranicze, co znów może się wydawać oczywiste, bo Chochołów faktycznie leży tuż przy granicy polsko-słowackiej, sąsiaduje z Suchą Horą. Granica dzielące obie miejscowości, zmieniająca swoją funkcję, szczelność i przebieg zdaje się być ciekawym elementem codzienności lokalnej ludności. Jednocześnie z etnograficznego punktu widzenia jest to miejsce przenikania się kultury podhalańskiej i orawskiej. 

 ...

<wróć do spisu>

***

 

Sławomir Sikora

Tytuł: Świat post-COVID. Praktykowanie codzienności
Laboratorium w latach: 2021-2023
Strona: https://etnologia.uw.edu.pl/instytut/badania/laboratoria-stu...
Opis zajęć: w USOS

 

Tytuł Świat post-COVID odnosi się nie tyle do czasu, kiedy epidemii już nie będzie, ile raczej do szczególnego czasu niepewności i zagrożenia, kiedy pandemia Covid-19 wciąż jeszcze budziła wiele niepokoju odnośnie do dalszego jej przebiegu, wpływu na ludzi, jak i śmiertelności. Po odnotowaniu przypadków zachorowań w kolejnych krajach świata, gwałtownie i najczęściej bez stosownego przygotowania wprowadzono restrykcyjne lockdowny, co wiązało się ze szczególną hibernacją i stagnacją życia społecznego: zakaz wychodzenia z domu, przemieszczania się, kwarantanna, spowolnienie lub zamknięcie wielu obszarów gospodarki, a także szkół i uczelni. Dotychczasowe życie codzienne niemal z dnia na dzień stało się niecodzienne, a ludzie zostali zmuszeni do poszukiwania nowych form i praktyk codzienności. Kryzys – to słowo etymologicznie wiążące się m.in. z przełomowym, decydującym etapem choroby, kiedy nie wiadomo jeszcze, w którym kierunku może się ona rozwinąć – sprzyjał poszukiwaniom nowych rozwiązań i zmianom.  Zakazy i ograniczenia fizycznego kontaktu uruchamiały np. rozwój nowych form komunikacji: gwałtowny rozwój funkcjonalności komunikatorów internetowych i nowych praktyk komunikacyjnych.  

Ów nowy stan w sposób oczywisty można odnieść do klasycznego obrzędu przejścia (Arnold Van Gennep, Victor Turner, Mary Douglas) ze szczególnym naciskiem na wagę etapu środkowego, liminalnego, w ramach którego wypracowywane były nowe formy codzienności. Poszczególne tematy podejmowane w ramach grupy mają być próbą opisu funkcjonowania różnych form rodzącej się w tym szczególnym okresie codzienności. I choć, jak zauważa Judith Butler, byłoby chyba nadmiarem optymizmu twierdzenie, że zrozumienie pandemii otworzy nowe szlaki dla rozwoju przyszłości, to jednak mam nadzieję, że zrozumienie nowych form radzenia sobie z rzeczywistością okaże się pomocne w myśleniu tak o przyszłości, jak i skomplikowanej teraźniejszości.

<wróć do spisu>

***

Anna Wieczorkiewicz

Tytuł: Ciało i media w hybrydycznej przestrzeni rekreacji
Laboratorium w latach: 2021-2023
Strona: 
Opis zajęć: w USOS

Przedmiotem badań laboratoryjnych będą praktyki cielesne o charakterze rekreacyjnym i samorozwojowym, często kojarzone z określonym stylem życia. W czasach współczesnych dostępnych jest ich bezprecedensowo wiele. Różne rodzaje tańca, dyscypliny sportowe, czy też kompleksowe systemy praktyk, które mogą nabierać nachylenia filozoficznego (na przykład joga) praktykowane są w miejscach do specjalnie tego przeznaczonych, ale i w domach. Przestrzeń domowa niekoniecznie jest zamknięta – często otwiera się ku przestrzeniom wirtualnym, skąd czerpać można zarówno ogólne pomysły na wzbogacenie swego życia o nowy rodzaj aktywności, jak i konkretne, metodycznie instrukcje praktykowania.

Ten rodzaj przestrzeni, w której wymiary digitalne i fizyczne są powiązane określa się mianem hybrydycznej. Dostęp do niej i kompetencja w jej użytkowaniu nie równomiernie rozłożone w społeczeństwie – pojawiają się nowe formy wykluczenia i nowe rodzaje marginalizacji.

W sytuacji pandemii Covid-19 wiele rodzajów rekreacji fizycznej, dotychczas związanych z określoną przestrzenią (siłownią, salą taneczną, pomieszczeniem klubowym, a także terenami zielonymi w miastach i poza nimi), realizowanych w formułach kontaktu z innymi osobami, przenosi się do przestrzeni wirtualnej. Jest ona mniej stabilna, ale też bardziej otwarta. Ponadto generuje inny rodzaj relacji międzyludzkich i inaczej pozycjonuje ciało osoby wykonującej daną praktykę. Z drugiej strony, rozwój tego rodzaju przestrzeni sprawia, że dowartościowaniu ulega ruch w przestrzeni fizycznej, zwłaszcza kojarzonej z naturą; przedstawiany bywa jako element tak zwanego dobrego życia.

Powyższe zjawiska stanowią punkt wyjścia do antropologicznego badania różnych rodzajów rekreacji w hybrydyzowanej przestrzeni codzienności.

Jak w przestrzeń rekreacji fizycznej włączane są media? Czy w sytuacji zamknięcia praktyki w domu (ale otwarcia na przestrzeń wirtualną) zmienia się sposób jej doświadczania przez osoby ćwiczące? Jak różne grupy wiekowe odbierają zjawisko mediatyzacji przestrzeni rekreacji? Na czym polega dostosowanie danej formy rekreacji do przeniesienia jej do sieci i co dzieje się z elementami nie poddającymi się tym procedurom? Jak zmieniają się sposoby uprawiania rekreacji fizycznej „w naturze”, „na dworze”? Czy w odczuciu ludzi ją uprawiających zmienia się również ich sens? To tylko niektóre z pytań, które podsuwa antropologom mediatyzowana przestrzeń rekreacji.

 ...

<wróć do spisu>

***