Język a tożsamość. Społeczność katolicka wobec zmian językowych w Murafie
Maria Sokołowska
W Murafie obserwowałam (1), jak język staje się istotnym narzędziem w różnych praktykach, związanych z konstruowaniem tożsamości. Proces przemian językowych w Murafie trwa i odznacza się dynamiką i niejednoznacznością. Sfera religijna jest tu szczególnie interesującym polem do obserwacji.
Murafa to wieś zamieszkała przez katolików i prawosławnych, z niewielką przewagą społeczności prawosławnej. Rozdział ten utrwalony jest w potocznym określaniu się przez samych mieszkańców jako „Polaki” i „Ruscy”. Język powszechnej komunikacji całej wsi jest jednolity, a więc zawsze będzie to ukraiński. Język polski tradycyjnie przynależał do społeczności katolickiej, a ściśle do sfery sacrum, bowiem dawniej liturgię odprawiano po łacinie, a paraliturgię po polsku. Lata dziewięćdziesiąte przyniosły zmiany w tej sferze, kiedy polski stopniowo zaczął być wypierany z kościoła. Język ten nadal, a może nawet szczególnie dziś, odgrywa szczególną rolę w życiu mieszkańców, nie tylko na poziomie religijnym. Jest stałym elementem konstruowania narracji tożsamościowej w ramach refleksyjnego projektu tożsamości.
Narracje te w praktyce często wychodziły od deklarowanej identyfikacji, która jednak jest zaledwie powierzchniową warstwą, należy ją więc interpretować w szerszym kontekście. Niejednokrotnie spotkałam się z rozmówcami, którzy mówili o sobie „my, Polaki” po czym w dalszej rozmowie opowiadali, że „Polaki to kiedyś tu byli, teraz to sami Ukraińcy”. Wiąże się to z wielowarstwowym rozumieniem samej polskości, która – zależnie od kontekstu – może się wiązać z katolicyzmem, Polską, językiem lub po prostu z nie-byciem prawosławnym.
Jestem studentką w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej. W obszarze moich zainteresowań znajduje się antropologia etniczności.
(1) Badania realizowane z grantu Narodowego Centrum Nauki “Kultura religijna wobec zmian społecznych. Studium porównawcze społeczności lokalnych (Polska – Ukraina)” (Nr projektu 2011/03/B/HS3/00341) pod kierunkiem prof. dr hab. Magdaleny Zowczak.
