W poszukiwaniu ładu. Lokalne kosmologie wobec postradzieckiej rzeczywistości
Marcin Skupiński
W swojej pracy, będącej efektem badań prowadzonych pod kierunkiem prof. Magdaleny Zowczak (1) w ukraińskich wsiach Murafa i Klekotyna, postanowiłem skupić się na różnych sposobach czy też strategiach opisywania rzeczywistości przez moich rozmówców. Temat ten jest ściśle powiązany z kulturą religijną, jako że moi rozmówcy w przeważającej części korzystają z narracji głęboko zakorzenionych w chrześcijaństwie, by opisywać otaczającą nas rzeczywistość.Tak wielka rola religii w życiu mieszkańców Murafy i Klekotyny jest efektem specyficznego doświadczenia jej mieszkańców zarówno w czasach radzieckich, jak i współcześnie. Staram się pokazać zarazem, że potrzeba porządkowania świata i nadawania sensu doświadczeniom, również tym zapośredniczonym, wykracza poza sferę tradycyjnie pojmowanej religijności i jest artykułowana również przez osoby nie należące do Kościoła czy Cerkwi. Swoje doświadczenie wykorzystuję również do krytyki utartych schematów mówienia o religijności w XXI wieku i w byłym Związku Radzieckim. Rzeczywistość Murafy w świetle moich badań nie wydaje się być ani zsekularyzowana (pomimo ateizacyjnej polityki Związku Radzieckiego), ani nacechowana poszukiwaniem nowej duchowości, a już na pewno nie „odczarowana” czy zracjonalizowana.
Jestem studentem trzeciego roku studiów licencjackich w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW. Najbardziej cenię sobie antropologię jako teorię krytyczną, umożliwiającą podważanie istniejących stereotypów czy instytucji. Z drugiej strony pociąga mnie w etnologii fakt, iż nie ucieka od problemów trudnych do skonceptualizowana dla wielu innych dziedzin – stąd też moje zainteresowanie antropologią doświadczenia religijnego czy antropologią nauki, subdyscyplinami, które pozwalają podważać dyktat racjonalizmu i dekonstruować „obiektywne prawdy”, a zarazem wypowiadać się o kwestiach przez nauki pozytywistyczne zmarginalizowanych jako niepoznawalne bądź niewarte poznania. Sednem moich badań terenowych w Murafie było niełatwe doświadczenie terenowe, jakim dla mnie – sceptycznego agnostyka o lewicowych przekonaniach – było przebywanie w społeczności mocno religijnej i dosyć tradycyjnej. Efektem tych doświadczeń jest moja praca laboratoryjna i pisana właśnie praca licencjacka, traktujące w dużej mierze o różnych sposobach opisywania i rozumienia otaczającego nas świata.
(1) Badania realizowane z grantu Narodowego Centrum Nauki “Kultura religijna wobec zmian społecznych. Studium porównawcze społeczności lokalnych (Polska – Ukraina)” (Nr projektu 2011/03/B/HS3/00341) pod kierunkiem prof. dr hab. Magdaleny Zowczak.
